Lunglên

Thal romei leh chumchi lengvel karah, a belhchhah turin Siamtu’n khawl ropui leh chak, chung lama min bunsakin min rawn nawr zui lehnghal vei nen, lung hi bakchhe len tak hian, ni e, awi tak hian a leng leh veng veng mai thin.

        

A nih leh, ‘Ka lung a va leng’ kan tih lai tak hian engin nge kan thinlung leh ngaihtuahna ril ber luaha, kan thinlunga awma lian ber thin le?

Nunhlui liam hnu kan dawn a, kan nuna lalber lo ni tawh thinte leh tuna lalna chang mektute kan ngaihtuah a, thuahriat hnuai min chansan tawhte leh then leh rual tha, … thil dang dangte pawh thinlung mit hian a hmu zut zut a; ni e, thil dang, khuarel mawina ngawt mai pawh hian mi hi a hruai phar leh chiam mai thin.

A hlui tawh apiangin dinhmun tha luahin kan hria tih pawh kan hriat tawh loh leh duh pawh kan duh tawh loh hmanlai leh, ngaih pawh kan tum tawh loh sulhnu, kan chet fuh ber tum atanga kan chet thin ber tum thleng maiin, nimin maia thleng ang iara chiangin a rawn inlar leh zut zut mai thin.

Eng pawh ni se, engvang pawha i lung a leng a nih chuan chuan mi pangngaiah inngai  mai rawh. ‘Mi lungleng thei takte hi rilru chhe tak ka hre ngai lo’ miten an lo tih thin angin i sual vang leh awm khaw loh vang, kawhmawh bawl i chin vang a ni lo va, i at bik vang pawh a ni lo va; i tlawktlaw em bik vang pawh a ni chuang hek lo. Chuvangin, ‘Lunglen hi sual a ni’ tithintu lakah chuan mi sualah inchhiartir mai rawh. I lung a len avanga biaktlak lova i awm pawhin hniak khat pawhin tawlh ngai suh; lunglen avanga mu leh mal pawh nei hlei thei lova tal pawh an tam a ni tih hi inhnem nan hmang la, dawih aw chhuah ngai suh. Thih phah hial pawh a theihin an tam tih hria la, thih phah erawh chu tum loh hram tur tih mai chauh a ni.

Lunglen hi chu ni e, a mak khawp nia, a kaikuang ber lah man fuh a har nangiang, kan thinlung leh keimahni hi min rawn man chawt a ni ber mai zawk. ‘Ka lo chhawk ang che’ intih ngawt chi lah a ni si lo; a re’ re’ thuin inchhawk theih pawh han ni tehreng mah se, a tuartu nang leh kei hian kan inchhawktir phal ngut ang emaw, a tawrh hi a nuam veng veng em ropui mai si!! ‘Lungleng suh’ intiha inkhapsak ngawt phei chu a theih loh hlei hlei; chutianga min titu chu a tizualkaituah an tha phian vei lehnghal roh si!

Darfeng val pawh ni ila, tuaipheng val pawh ni rawh i, lunglen loh ngawt hi chu thil har a ni. Pawmlai neih leh neih loh lam pawh a ni lo, kawplai neih leh neih loh lam pawh a ni chuang hek lo; upat leh naupan pawh hian awmzia a nei lo achha chu a ni. ‘Upat hnu phei chuan ngaih tur sulhnu leh nunhlui a inchherchhuan hnem deuh deuh’ an la ti zui lehnghal em maw ni, manganna lawmawmin min la va hmuak chiang tak em!!

Mi sang tam zingah pawh awm ila, kan dun leh mamawh, kan lung tilengtu hi chu a tam lo; kan kiangah chhiar sen loh let pawh phu nuaih nuaihin za nuaih nuaih mah sela, lunglenna tura a mei fawhkai tha mi ang chauh a ni mai thin si. Hmun khawhara mahni chauh nih a, reh ri bak thawm dang reng rengin min bikbosanna hmunah phei chuan, kan mit hi tuihna a lo ni reng a lo’m maw le!!!

Hla, kan lungkuaitu tak mai kan han ngaithla vang vang a, a… vang vang pawh a ni hman meuh lo, tlar thum êm pawh ngaihthlak zawhfel hma hauhin a teha teh tham zetin dawn a sei nghal a, ‘Ka dâwn lo vang’ tih lah chu tar hnua hlamzuiha thih tum ang hlauhva thil harsa a ni tlat bawk si.

Zan boruak thiang tak karah kan chung chhawrthla lah chuan no paw phat main, inralrinna hman reng reng awm lo lehnghalin, mi lian ber sumhmun leh keini-a-kar kaiten chu, duhsak bik nei hauh lovin thuhmun rengin a rawn en tak ang vuh a, karei maw … sawi thui lo zawk teh ang, a leng chiang a ni tih mai lo chu.

Hetiang hunah hi chuan, kan hlaphuahremtu pakhatin, ‘Ka hawi vel a, engkim mai hianin ka lung min len’ a tih ang deuhin engkim, aw… Engkim tak tak hi lunglenna tur hlir mai a lo ni mai thin. Chupui, han ngaithla ve mah teh, ralkhata tu nau tlei lo emaw ni tap ri ngawt mai pawh chu, ka ti leh dawn, lung hi a tileng chiang a sin!!

Ti hian, lungleng mite tana hun duhawm ber mai, an sawi Khuangchawi Thla a lo inher chhuak ang a; thil dang zawng aiin khi thlapui mawlh mai khian hna an thawk leh ang a, tuma dan theih reng reng lohvin a len hian a leng leh rawih rawih ang a. Lal piang lawmin leng zawng tana hun duhawm, rual u zawkte tan phei chuan nunhlui ngaih vawng vawngna tur hunin a zawm lehnghal zat ang a; hetih hunah zet phei chuan rual ute chauh ni lo, nang, vanglai chên mek pawhin ngaih tur sulhnu i hmu zut zut ang a; hman kum, kum thum kum li vel daih tawha hetiang zana tu emaw nena inphun sep sep zawng zawngte kha, mangnghilh tum sateh mah la, vawiin maia mi ni hiala mawiin fiah takin i hmu roh bawk si lawi ang.

Chu thlasik vawt chu ning niawm takin Shelley iangin, nipui lo thleng leh tur ngaia lungleng lawk awm takin,

‘O wind,

If winter comes, can Spring be far behind?’ kan ti leh vawng vawng ang a. Tichuan, ‘Engkim tan hun ruat a awm’ tih ang ngeiin thlasik chu a ral leh ang a; hun dang, an sawi Vau Thla a lo de ang a; nipui lo thleng tur urlawkin khuarel mawi zawng zawngte’n an mawina vawrtawp min chhuahsak leh ang a.

Vau Thla tih takah Vaube leh Fartuah a lo par vul leh chuk ang a; eng angin nge min sawp tih dawn lo lekin Phunchawng thawhhai niawm tak lah chuan min lo chhawn zui ang a. An par zu tlanin Tlaiberh leh Vadartle, Chhawlhring leh Dawithiamarpa chenin an no an inleh sup sup ang a, lung hi e, sawi zawng pawh hian, eng emaw ti takin … He hun hi a lo’m, Pi Zualbawihi paw’n ‘Enchim loh’ tia a lo koh vawng vawng ni; a phu em atin ni.

Tichuan, hranghlui fam ta, C.Thuamluaia hnuk dek che lawihtu, nipui tak tak a lo inher thleng ang a; Romani te iangin kan kuk leh rawih rawih mai dawn chu a ni si a le!!! Chutih hunah chuan fur ruahtuite pawhin min nan mah se, ruah fangte pawh a mawiin a nung leh surh mai dawn a ni. Chutiang reng reng chuan hun kan hmang liam leh ang a, lung leng reng rengin kan kur leh kumtluan mai dawn a ni tih hi a va chiang em!!

A, eng dang a ni lo, lunglen tel lo hi chuan hringnun kal hi a kim lo a lo nih dawn hi! Hriat loh tum mah ila, hlimthla bikbosan tum ang chauh a ni mai si. Mual kan liam rualin min tinsan ve ang a, piallei thuahriat hnuaia kan zal hunah pawh keini tehlul avang hian mi dang lungte pawh a la leng zui ve ngei ang a, engtikah mah  ral ni a nei lo vang. 

Pathian vau ngam nun

“Heti khawpa ka thawk nasa chunga ei ka hmu lo a nih chuan ka biak Pathian hi biaktlâk loh Pathian a ni ang.”

He thu sawitu hi ka mi hriat chian, ka thian leh ka pu nih fâwm a ni. Ei hi a hmu a ni chêk a niang chu, tûn thleng hi chuan Pathianni apiang hian Biak In lam panin inchei deuhvin a kâwm dum nên a la chhuak ve ziahin ka hria.

Ni e, a biak Pathian hnên atanga malsâwmna phût lêt ngam khawpin ani chuan hna a thawk a, ka tluk lo hlein ka hria; kei chuan a tawngkam hman ang hi ka thih ni thleng pawhin ka hman ve ngam ka inring lo hial mai.

Hnathawh hrim hrim hi
A nuam nge a hrehawm? A zahthlâk em tih thu-ah hian tu pa fa mah hi an chiang bîkin ka ring lo. Mi pisa kai vânglaia Zarkawt kâwn vêla kan char-char (4X4) put mek kan kâwipui thut chuan kan hnung Scorpio-a chuang nula lo dâk chhuak chu a tauh pha chiah dâwn tihte hisâp a ngaihna hmunah leh, Rev. Zairema kawmthlang kawngpui sira in chung rângva han thiah ngat mai te chu, zahthlâk ti kher lo mah ila, thil nuam tak chu a ni lo chiang tihah hian ka chiang ve tâwk a ni. A nawmna lam thu sawi dâwn pawhin sawi tur hre ve pâwl tak pawh ka ni tho mai thei.

Hnathawh hi a hun lai ngau ngau hi chuan eng hna mah hi nuam a awm lo va, kan thawh avânga a hnua kan chan tur kan ngaihtuah thin avâng chauh hian nuam kan ti a ni, tih hi ka ngaihdân kumkhua a ni a, ka thlâk mai mai pawhin ka ring lo. Hlawh nei miah lo turin tumahin hna kan thawh peih lohna hian hei hi a hril chiang khawpin ka hria.

Hlawhtling chu
Hlawhtling tia mi kan sawina thin hi engah chiah hian nge kan teh ang? Mi hausate hi kawh mai an awl thin ngawt mai, ngaihtuah chian erawh chuan an lo ni vek bîk lo.

Thâwkkhat laia hlimhlawp khawvêlin a ngaihchân thup, Paris Hilton-i kha a hausak êm avângin ‘a hlawhtling’ kan ti ngawt thei lo vang. A pi leh pu leh a nu leh pate atangin dollar maktaduai têl ro a khâwm a, hausak chu a hausa ngei mai; mahse, mi hlawhtlinga chhiar chi niin ka hre lo; ani pawhin a inchhiar lo a ni mai thei, hna a thawk ve nasa êm mai.

Amah thlahtute chu rim taka thawkin an hlawhtling ngei e, ani pawhin hlawhtlin tumin film a chang a, a zai a, sex video hial pawh a siam (?) ti ila kan sawi sual lo vang, a sex video phei chu a hlawhtling viau tih kan hria.

Kan thiltihnaah kan tum kan thlen chuan mi hlawhtling kan ni, hei hian a hrilh fiah chiang berin ka hria. Zirlaiin a pass chuan a hlawhtling a, sumdâwngin a thil zawrh a hralh that chuan a hlawhtling bawk. Hausa kher hi mi hlawhtling an ni lo va, tehna ngai hman theih niin kei chuan ka hria.

Thawhrimna thilpêk
Khawvêl hian an hmêla lang chhuak khawpa an hnathawha tui leh taimate hi hmuhnawm a ti a, an nun pawh a hlim thin. Hetiang hi nih pawh a har a, mahni leh mahni pawh hi hmuhnawm intih hi a har thin ngawt mai.

Hringnun hi thawnthu a ni a, a thawkrim apiangin an chang hmuhnawmin an chanchin a ngaihnawm thin. An chanchin sawi a nuam a, a ngaithlatu nih pawh a hahdamthlâk a ni.

Thawhrimnain thil min pêk hlu tak chu hlawhtlinna hi a ni. Tu pa fa mah hi thawk miah lova hlawhtling an awm sawi thâwm hi kei chuan ka la hre lo va, an lo awm hlauh a nih chuan ka khawhawi zîm vâng pawh a ni ang.

He thu bul tan nâna ka thu hman sawitu ngei pawh hi kei ang mi chu ni se tûnah hian ka pu a ni bîk tawp lo vang, taihmâkna kawngah chauh lo chuan eng kawngah mah kei aia a sânna bîk ka hre lo va, ka chunga lêng tur chi a ni bîk lo; mahse, tûnah chuan a heti bîk tlat tawh si a ni.

Khawvêl zau tak thlîr pawh a ngai lo, kan kiangah pawh hian taimâk avânga hlawhtling sawi tur tam tak an awm. I bulah pawh khân an awm ang.

Kristiante leh taihmâk
Mizo Kristiante zîngah hian taihmâkna hi engvânga inkiltawih êm êm nge a nih ang tih hi ka ngaihtuah fo thin. Kan ni tin hnaa rinawm tur kan nih lai hian kan rawngbâwltute zîngah pawh hian a hnathawhna hmun chu Zokhaw lam hla tak, Aizâwl-a Sunday School kai kim tlat lawi site pawh an awm. He pa hi Thawhtanni apiangin a pisaah dawr theihin a awm lo tih chu a chiang nghâl mai. He pa taihmâk dân hi taihmâkna dik a ni em? A Kristian em?

Teh thiam a har ngawt mai. Aizâwla a lawina Kohhran chuan ‘rawngbâwlna ngai pawimawh mi, mi inpe tak’ tiin an chhuah mai thei a; mahse, a hnathawhpui leh a thawhnaa amah dawr thintute thung chuan ‘rawngbâwltu lâktlâk loh, mahni hnaa rinawm lo’ tiin an chhuah ve daih thung mai thei. Khawi laiah chiah nge taima tehna sahal hi kan khai tâk ang?

Ni e, he pa hi taihmâk chu a taima, Inrinni apiangin a haw ziah peih tlat; mahse, a taihmâk dânah hian felhlel deuh erawh chu a awm a ni. Mi pakhat, mi pângngai, keini ang bawk a nih ve miau avângin mi zawng zawng chu a tilungawi thei hauh lo vang tih a chiang a; mahse, a tihlungawi loh dân hi a fair chiah lo niin a hriat theih mai. A hnathawhna hmunah Sunday School kaina tur a awm lo a ni âwm tawp si lo va. Mi zawng zawngin min teh tling dâwn ngai lo mah se kan bula khawsa hnaite talin min teh tlin theihna tur tâwka taihmâk hi a har hauh lo niin a lang.

Hnam taima kan ni thin tihte hi chu hman lai thil a ni ta a. Kristian kan nih hnu hian kan phâk tâwkah theuh kan thatchhe tawlh tawlh niin a lang. Tan lâk kan ngai hle a ni.

Biaktlâk loh Pathian maw?
A tîra thu tawite sawitu sawi hi ka ngaihtuah ngun zawh poh leh a huaisen a, mahni infak hlûakin lang lo mah se a thawhrimzia a pholang chiang khawp mai. A thawh nasat avângin Pathian hnên atanga malsâwmna dawng ngei ngei turah a indah hmiah ngam a, Pathian pawh vau ngam hial khawpa tawng huai thei tur khawpin a thawkrim a ni.

Kan Pathian biak hi biaktlâk lovah hial chhuah ngam khawpin kan thawkrim ve thei kher lo pawh a ni thei a; mahse, a malsâwmna tawngbaw tur tala kan thawh ve erawh a ngai a ni. Thufing pakhat pawhin, “Malsâwmna hi vân atangin a lo saihlum tlâk ngawt lo va, a thawha thawh chhuah chi a ni,” a ti a. He thu dik hlunding tur hi Mizo Kristiante hian kan theihnghilh palh fo niin a lang. Nang, Pathian vau ngam khawpin i hna leh thil tihnaah i rinawmin i taima tâwk em?

July 22, 2012 (Pathianni)
12:47 AM.

Ka kiangah nang

A tha lam kawnga lansarhna kawng ngawt hi i zawng lo a ni tih thuah hian ka va chiang tak!! Ropuina te, thuneihna te, lalna te, mawina te leh hetiang thil dang tam takte hi keimah avânga hnâwl ni lo la heti hi i ni lo tawp tur. Ka kiangah nang i awm a, nang lo mi dang hi awm zâwk se kei hi ‘heti’ hi ka ni lo vang a; kei kher hi i kiangah awm chu ni lo bawk ila chuan i ‘khati’ hlek bawk lo tur.

Tuna keini dinhmun hi i hria a, nangin keia hriatna aia chiang leh fiahin i hre bawk. Hre reng sia hre hlek lo anga awm thiam hi mi nupuite zîngah hian an awm ve ang em ka ti thin. “Kulh kawngkaa an ram upate nên an thuthovin a pasal chu a hriat a ni,” tia daw ve ngai lo lehkhabuin nupui fel a tar lan hi eng ang fakauva dik thei nge a nih hi ka kianga i awm miau avângin ka chiang asin.

Hlobet, amaha awma mawina leh mi hîpna rêng nei lo an thlîak a, pangpar mawi takte zînga a mawina tizual tura an phun thin ang hian, nang chuan mite zînga ka that lohna leh tlin tâwk lohna te chu i mawina kiangah i dah a. Pangpar mawi tak angte ni lovin, a mawina belhchhahtu zâwk chu nang chuan min lansarhtîr ta zâwk si. Chu i mawina min bel chuan mite ka hîp a, min pantu leh nang nêna kan parzu min dâwtsaktu hi heti zât hi kan nei ve ta. Mitena, ‘ka ui, ka ar,’ an tih ngai hleih loh kha, induh thei dinhmunah min dintîr a, min chei lutuk hi keia finna hian a zo lo va, ka thei tak emaw ka tih phah ta fo mai.

Hetih hunah hian nang chu nang i ni reng a, i danglam ve ngai lo. Nun dân tâwk leh awm dân tâwk hre lo leh thiam lo i pasal hi min la vêng zui tlat thin lehzêl a ni ti raw? Nangin ka mawi nân i thawk a, i thawh chhuah sa ka lo tichingpen tur lehzêl vênsak ngai pasal i nei hi vânduai i inti thin em? Mahse, nang chu mi nupuite ang i ni lo va, ka nupui kha i nih miau avângin i pawi i ti leh chuang pawhin ka ring lo.

Ka kiangah mi dang ni lova nang kher i awm avâng hian ka thiamna leh finnain a tlin loh pui pui hi ka huam a, ka hneh loh tur âwm ang thil hi ka cho leh thin bawk. Ni, ka irâwm atanga chhuak finna hmang hian thil tam tak ka bawh ve ta a, a beiha beih fo tâkah chuan a mawi tâwk zawng ka hmu lêt ve bawk e; mahse, ka hriatna hian bul tan fo thin mah ila, a kawng dik zawh zêl tur erawh chuan nang i ngai a, a tâwp phei chu i remhriatna leh i theihna lo chuan keia rah thlen chi rual a ni thin lo.

Kei hi Alpha ka nih hian nang Omega i nih tel ve zêl tal loh chuan Alpha hi engmah lo mai a ni \hin. A tâwp min thlenpui peihtu, nang ka kiangah i awm tlat avângin ka hmabâkah tih tur ka chhawp ngam a, tih tumin hma ka la ngam bawk thin.

Nang hi ka kiangah awm lo la mualphona engzât tak tâwk tawh ang i maw? Sum leh pai leh eizawnna thil avâng te, tawng hnem luat vâng te, thatchhiat lutuk vângte leh thahnem lo ngaih uchuak vângte pawh a ni ang, heng thil zawng zawng hi nang lovin hmachhawn dâwn ila, denhlum tlâk khawpa suala chhiar ka hlawh tawh ang. Mahse, nang ka kiangah i awm a, ka kianga awm ve thin dangte angin nang chuan i ti lo va, i pasal hian tun hi ka thlen phah a ni tihte hi hre ve la ka ti asin.

Mite hian kei hi patling, pa râwn hmuhte hian min hmu ve ta fo mai, hmuh thelh an nei a ni tih an inhre si lo. Nang ngei pawh hian thil tam tak i hmuh kân lui tlat si. Ni, a kum zâwnga thlîr chuan patling pawh ka ni ta ve ang; mahse, chhûng lamah erawh chuan nang lo hian engmah lo mai ka ni si. Ka patling nihna phênah hian kei aia tling zâwk leh tlâk zâwk, ‘nutling’ a awm tih hi mite hian an hre si lo.

I bulah hi chuan naupang chhia mai ni hian ka inhria a, nang vâng hian ka che a, ka nung vêl mai mai nite hian ka inhre thin; nang lah hian i hre duh dêr si lo. Nang hian chung chu hria ni la patling nih ka hlawh dâwn lo va, hlawh ahnêkin ‘thaibawih’ title bâk ka dawng dâwn chai si lo.

Mi chhûngkua hi ka en a, an fate sual leh that loh an buaipui nasa tih thâwmte ka hre ve thin a, ka lo khawngaih thin. Nang ang nu an neih ve loh avâng hian an fate hi an vânduai ka ti. Nangin kan rîla rah, kan fate hi i uap chhûng chu hetiang dinhmun hi keini hian kan thleng lo vang tih hi ka chiang asin.

Pathian zar zawng a ni nameuh mai; mahse, a hmanrua nang ka kiangah leh kan hrinte kiangah i awm miau va, fa sual neih hi ka inbeisei lo va, kan neih ka ring hek lo.

Fanu min hrinsak hmaa fanu ka awh thu ka sawi thin kha i la theihnghilh lo vang ti raw? Eng dang vâng maha fanu hi awt ka ni hlei nêm, nang ang hmeichhia hi khawvêlah hian an mang ang tih kha ka hlau a ni.

Keini chu reilo têah mual kan liam dâwn, chutih hun pawh chu lo thleng se nang ang mihring, tha danglam bîk hian kan chênna khawvêl tawp tak hi min luah chhunzawmsak tawh tho dâwn a. Keini nupa atanga chhuak, kan hrinte avâng hian kan chhehvêl hi luahtlâka a awm zêl ka beisei tlat a ni.

Nang nên kan nih hma kha chuan hmabâka tih tur neih hi nuam ka tih ngai âwm pawh ka hre lo: pa thatchhia leh zawmthaw an tih ang hi ka ni ngat ang. Nang ka kianga i awm chinah erawh hi chuan engkim mai hi ka huphurh lo vêl vek tawh a, mitena tih ena an en lohte pawh hi nang nên a nih dâwn miau chuan ka zuam lutuk mah mah zêl ta mai. Ka hma lam hi ka’n thlîr thin a, êng deuh sur vek ni mai hian ka hmu a, ka cho zek zek reng mai.

Tawng khawlo ni suh sela, ‘Pathian a awm lo,’ te pawh mite hian ti mah sela, nang hi ka kianga i awm dâwn tho chuan pawi ka tih pawh ka ring hrep lo ve!! Mahse, hei erawh a thleng dâwn si lo. A ni hi a awm a, chu Awma chu i biak leh i rin a nih avâng zâwkin hetianga awm i ni tlat si.

Zan thimah chhuak dâwn mah ila nangin sihdêt min paitîr loh pawhin ka kiangah sihdêt nên min zui dâwn tlat avângin chhuahvah ka huphurh lo. Nang ka neih che avâng hian ka vânnei ka inti satliah lo va, khawvêlah hian ka lo piang lo vang tih ka hlau zâwk êm êm asin.

July 10, 2012 (Thawhlehni)
Dar 4:57 PM

“Ka hman lo êm a ni!”

Zîngkarah hnatlâng turin ka sâwm a, a men rei avângin a lo la tho lo; ka haw lama ka koh leh pawhin a lo la tho chuang lo cheu. Tukthuan ei khamah hna kal turin ka sâwm chho va, a lo la peih fel chiah lo. Zanriah ei khamah inkhâwm turin ka ko chho leh a, hna thawh tur a hawn hnem avângin min zui hman leh ta chuang lo. Hei hi ka kawmchhak tlangval khawsak dân a ni.

Khatia Siamtuin thil tul nia a hriat zawng zawng a siam zawh khân a en a, tha a ti hle a; mahse, ngun lehzualin a’n thlîr a, hmaih lianpui a nei tih a inhre chhuak a, a thil siam tharte enkawla vengtu tur a la siam lo tih a inhre chhuak ta. Tichuan, tum em em pawh ni vak lovin (?), keinin Golden Jubilee kan lawm theihna bul chu a lo intan a, kan pi leh pute chu a lo siam ta. Tichuan, tunah khân han ngaihtuah teh, duh taka a siamten kan thungrulh dân ve thung hi...

Leilunga lang lo
I tukverah i dâk chhuak a, leilung hi mawi riauva hriat châng i nei ve thin em? |hal thlifimin kawmthlanga innawt ri tâwt tâwt khawpa rua a chhem âwn dial dial kara a hnah a chhem rîk seng seng thâwm te, thla êng kûk hnuaia lunglên hnawt tiau lo tâwk chiaha chhem hlawm inzui kal del del, a chânga thla êng hliah leh zauh zauh thin te, vabak thirchher thâwm te leh thenawm nau tap thâwm chen chuan, lunglên a kal tluan lai chuan ngaihnawm leh hlimawm a nih châng a awm thin, i ti ve em?

Mahse, he’ng zawng zawng hi han thlir kân chhin teh. He leilungah hian kan la hmuh rêng rêng loh, lang lo tura thuhruk kumkhua ni si lo, kan hmuh phâk leilung maia lang si lo hi a tam asin.

Leilung siam tirh ata an kiu hun la pelh miah lo, rêngchal leh nipui therengte kiu hun tur hi hrilhtu hi a awm chiang mai. Rul khabe hnuaia rem taka an ri hriatna beng dahtu ni bawk hian rem hi a ruat kimin a rel kim a sin. Cell khat chauh nei, paramecium kan tih maite ringawt pawh hi ngaihtuah teh, an pun chak dân chu maw, rapthlâk tak a ni. January 1-a piang hi April thla a ral meuh chuan khawvel hi awhkhat vek thei khawpa tam an ni hman ang an ti; mahse, duangtu remhre chungchuang chuan hmuh tham loh aia tê pawh hi a enkawl tho va, darkar sarih bâk a damtîr lo, hun thuhnuaiah, remruatna fel tak nen a lo enkawl tho mai a, nang leh kei hi kan buai loh phah tih i hria em?

Tulip pangpar mai mai pawh ni khata inches khat ngawta thantîr thei Pathian hian leilungah hian kan hriat phâk loh, a thuhnuaia daha a enkawl si hi a lo va tam êm!! Lungsam kan tih maite hi paitawih a harsat em avânga ransa dang zawng zawngte ei loh nachâng a hriattîr laiin vur ram sazuk (reindeer) tân chuan he’ng lungsama chemical awmte hi an dam khawchhuahna, vur ram vawt lutuk ata an taksa tihlumna ei tur a ni leh daih si.

Ha 47 zet a siamsak, thosi, Malaria min veitîr theitu mai mai pawh hi zir mite tân chuan zir tham a lo ni, min a seh apiang hian an let hnih zeta rit kan thisen an dâwt hnuah inthazo taka thlâwk chhuak leh thei a nihna pawh hi kan hriat thiam phâk loh chu a va ni chiang em!!

Nangmaha nung
Nangmah, changpât cheh chhum ang maia îtawm lohvah pawh khân thil tam tak nung a awm a sin. I taksa kha cell maktaduai hlir maktaduai, chutiang hlir chheh maktaduai aia tam mahin a siam a ni a. Cell pakhat hre chiang tur pawha a kuma kum tam beiha zir tham a awm laiin tu emaw chuan buai inti chuang rêng rêng lovin, a vai bâkah thil dang nen a la enkawl zel mai si.

I vun inches khat bial lekah pawh khân cell maktaduai 19 chuang, hmul 60 vel, thisen zâm feet 19 vel, thlan chhuahna dâwt 625 vel leh nâ, thak leh thîp leh thil dang ilo i hriat theihna (sensory cell) 19,000 vel lai a awm nia!! Chimpanzee nen hian inche khat bial theuh theuhvah chuan kan hmul neih zât pawh a inang vel an ti, zâwng thlah chu kan lo ni deuh a ni mai lo maw?

Heti zât piang tawh zîngah nangmah ang tumah an la awm miah lo pawh kha mak tih nachâng i hre ve zeuh tawh em? Designer thiam chungchuang kutchhuak ni lo ila, ‘ek-saman’ ai pawha inang hi kan kat nuk tawh ang. Tichuan, mi dang ni lo, nangmah ngeiah pawh khân lang lovah zir tham a la awm cheu mai.

I pumpui khân ni li dan vel zelah chhung lamah ‘lining’ a mamawh a, he leiah hian mihring kan tamzia hi ngaihtuah teh, kan zavai maia ni li dan vela langsar taka mi pawh ni lo, chhungrila mi daih min rawn thlâksak ziah tur chuan mi taima tak tân lo chuan tlin chi niin i ngai bîk kher lo tawp ang? Thisen zâm pakhat chat pawh thihpui tham a nih laiin mi tin hian km 60,000 aia thui mah thisen zâm kan nei vek: a vânduai zual thisen zâm a lo chat leh khauh thin hi chu âwm vêng vâwng tak a ni, mi pakhat thisen zâm ringawt pawh buaipui tham takmeuh a ni si!!

Tui thuka thil inthup
Tuipui hi zin nân leh sumdawn nân chauh mi chuan an lo hmang lo. Tuipuia khawsate atang hian ruahmanna siamtu tulzia hi a langchiang tih hi mi chuan hmân hmânah an lo hre tawh. Rannung ni si, kalsawn thei miah lo; mahse, tlânchhe thei âwm zâwk takte chawa ring tlatte an kat nuk a. A lian zâwkin a tê zâwk eia inring tawn them an nih laiin a tê ber pawhin ei tur a tlachham chuang miah lote hi thil mak tling nia kan hriat chiah loh pawhin kan ngaihtuah chhuah ve phâk loh enkawlna leh ruahmanna chu a awm a ni; tih tur dang ngah em avânga ngaihsak loh ngawt chi lah an ni der si lo.

A mak asin aw, sangha thenkhat chu a nu leh a pa an inpâwl zawha an nihna (sex) inthlâk ta daih te an awm a; thenkhat (deep-sea fish etc.) te lah hian an lo nei kawp reng leh bawk si. Khawvela blue whale lian ber, Balaenoptera musculus an tihte hi leilung leh tuipuia thilnung awm zawng zawng zînga lian ber nia ngaih an ni a, 110 feet zeta sei, sai 50 buk vela rit an nih laiin whale ve tho si, Indian Ocean-a awm tam tak, dwarf goby an tihte chu a puitling pawh 9 mm bâkin an \hang leh thei der si lo.

A tua te mah an têt avângin hlamchhiah theih an ni lo va, chaw leh mamawh dang an nei ve vek tho va, a tê tê hi enkawl zui an ngai zâwk bawk si.

Tun lai hri
Kan kawmchhak tlangval kha ka thianpa pakhat chuan, “Tun lai hriin a man ve a nih chu,” min tihsak. Tun lai hri chu eng nge ka hre ve chiah lo va, min hrilh hnuah, “Ka hman lo,” tih hi a ni tih ka hre ta.

“Mi hi kan hman tawh lo,” kan ti fo, a dik ang. Hmânah chuan chhunah chauh hna an thawk a, zân chu mipa tân lên leh nula tân inlêng kawm paha sekrek khawih hun a ni mai: a bâk tih tum viau mah se an nunphungah chutianga chh<n zân zawma hna thawh tur a awm lo, a theih chuang lo.

Tun laiah erawh chuan chhun zân zawma hnathawk hi kan kat ta sup mai. Mi thawh huna châwl a, mi chawlh hunah thawk daih te; mi thawh mawlh mawlh laia rilru lo sêng chiam a, an chawlh hnua an ngaihtuah chhuah a taka chantîr tuma bei ta chauhte pawh kan awm tawh. Hmâna zâna hman ngei ngei ang kha a awm theih tawh lo; chuvângin, mi thenkhatte hi chu tul tak, hman lo tak tak kan ni tawh a; chutianga mi tul takte khawsa zia chu thîkin, thenkhat chu kan hman lo ‘lui’ ta êm êm hlawm a ni.

Tunlai mila khawsak theih zel hi mi ang nihna a ni a, a tha, “Rome-a i awm chuan Rome mite angin,” te pawh an tih thin kha; mahse, tunlai nazawng hi mihringte tehna hmang ve ngai lotu tehna atangin a tling vek lo.

Tunlai hri hi kai ve ta se...
Kan sawi chin hi thil tam tak zînga tlem tê pawh a ni pha lo, thil hi a tam lutuk. Hetih mek lai, he’ng zawng zawng zawng siamtu leh enkawla ruahmanna fel tak neitu hian kan hri kai ang hi kaiin, “Ka hman lo,” tia chhuanlam dawrâwm siam nachâng hre ve ta hlauh mai se....

Kan tawngtaina chhâng lovin, “Vawiin chu Tuikual mawnga chukchu lubung khu, ka siam dân pângngai angin a lu a bun hnuah ni sarih lai la damtîr a ngai sia, enkawl ka ngai, min lo tibuai rih suh,” min ti ta mai se.....

“Nangni chu mahni inbuaipui theiin ka siam cheu va, zânin chauh chu vansanga ka thil dah zînga mi, in awmna arsi bâwrkhawm (galaxy) ni lo, in awmna galaxy a\anga insawn hla mek zelho khi thutchilh ve deuh ka duh, chuti a nih lohva a ngaia an awm reng chuan in duhtâwk chiah lum leh vâwt in dawng thei dâwn si lo, in phun leh luih luih âwm bawk si,” tiin lu min han thin khum ta mai se...

A nih loh leh, “Tuipuia thûka ka thilnung dah, maktaduai 25 zette hi in tuichhe paihin a tihlum zo takngial dâwn, an dam khawchhuahna turin ruahmanna thar ka ngaihtuah a ngai, a enkawl tura ka dah nangni hian in buaipui peih mang si lo,” min ti ta thut mai se....

Ni e, he leilunga luahtu mihring zawng zawng leh lo luah tawhtute zawng zawng pawhin kan enkawl theih loh, sen loh leh thiam loh, kan thuhnuaia kan dah theih loh leh phâk loh tam tak hi enkawla an nihphunga awm tura ruahmanna siamtu hian min hman lohsan ve ta thut se....., khua hi kan hawi ngam meuh ang emaw, i ngaihtuah ngai em?

Darkar khat êm pawh venpui tura Biak In pawh thleng hman lo intite, rawngbâwlna chanvo sâng tak chelh chunga ni khata a thuchâng khat pawh chhiar lova ni hmang liam thinte hian kan mangan leh mamawh kan neih chânga vau titiha kan han be leh ngawt pawh hi zak tur kan ni dâwn lo’m ni?

Thilnung chu chi hrang hrang maktaduai 50 vel zel zînga chi khat, chutah pawh a tlem pâwl, uihum lekin heti khawpa tul Pathian hi duh duha kan biak phâka a inphah hniam chunga kan han hman lohsan te, a rawngbâwl hman lo kan han ti talhte hi chu, “Kan lo hman lo êm a lo ni!!”

March 4, 2011 (Thawhtanni)
11:49 PM

Thinlung inzawmin

Fur khawhnâwn chup lai, Nilaini zân a ni a, inkhâwm kan bâng chiah a. Kawng ti deuh rikrek, loh theih lohva ‘êk-line’-a kal ngei ngei ngaihna laiah kan inzui thla a. Ruah la tla seng seng mah se kei chuan nihliap ka khum lo va, ka hnungah chuan uluk fahrana kawng bih chungin, lehlama nihliap keng chung leh a ken lohna lam zakhnuaia Bible leh Kristian Hla Bu zakzehin min zui a. Chu kawngin kawngpui dang a pawh leh hma chiahah chuan tlema lo zau leh lo zâl ve deuh lai a awm a, chutah chuan ka hnunga lo kal chu ka nghâk a, kan ding dun ta a.

Ka hawi vang vang a, ruah chu la tla siap siap reng mah se khua chu a thiang angreng fu lawi a; khawhawina dâl lo tur tâwkin chhum pan tê a inphan diar diar a, kan boruak nen chuan a inchawbe kher mai.

Min be lovin min en hrek hrek a, a nuih a zat hmel riauvin ka hria a, sawi tur neih vânga ko pengtu zâwk chuan, “Eng nge a?” ka’n ti ta hlauh zâwk a. A nui tet tet a, “Eng nge?” tia min rawn melh hâ pahin, “Hmanhmawh rawh, tih tur ka ngah teh mai a nia,” a rawn ti a, khaw dang a hawi leh daih a.

A hmel chu ka en a, kan thlanga kawng dunga electric êng an chhitin a ên chin chu a biang chu a lang no chek a, hmel tha tia sawi chiam tur chi chu a ni lo tih ka chiang a; a vun erawh a no va, a nêl thep a, a nalh a ni.

Enchian vak loh pawhin zan dang ang bawkin a hmaiah chuan incheina bâwlhlo a tât tam lo tih a hriat nghâl theih bawk. “Eng nge a..? Ka hmanhmawh tak tak a nia,” a rawn tih leh chuan ka thaw kâwk phawt a, ka koh chhan chu ka hrilh ta.

“A ho i ti mai thei; mahse, ngun takin min ngaihthlaksak ang che,” tiin ka’n tan phawt a. Ka ngawi leh vâng vâng a, ka sawi tura ka by-heart sa chu ka rilruin ka’n ennawn leh thuak thuak a.

“Tunah hian eng ang dinhmun chiah nge i nih ka hre lo va, zawh che pawh ka tum bawk hek lo. Thil ka sawi ang a, i lo ngaithla ang. Zawhna ka zawh che erawh chu dik tak, dâwt tel lovin min chhâng thung turin ka duh che a, i thei ang ti raw?” ka’n tih zawm leh a. Min chhâng mai lo va, ni danga kan inbiak dân thin ang bawka pawlawhin, “A chhânna ka hriat chuan aw...,” ti chauhvin min chhâng a.

A mi chhânna chu engpawh ni rawh se, pawi ka ti lo, ka zawh chuan min chhâng dâwn tih chu ka hre sa, ka zawhna min chhân loh ka hre ngai si lo va. A chhânna a hre lo a nih pawhin a hriat loh thu tala min chhâng thin nula kha a ni tlat.

Phur loh hmel zetin ka sawi zawm leh a, “Kei chu ka vei ang ang sawi chhuak lova awm thiam lo, tu rilru nge nat phah dâwn tih pawh dâwn miah lova tawng phawng phawng chi ka ni tih i hriat kha. Mahni vei leh sawi duh ang pawh sawi chhuak ngam lo mihring hi ka ngaihsân loh berte an ni a, chutiang mihring anga awm chu ka duh lo va; chuvângin, he lai hmuna hmu duh che pawh ka ni.

“Hmân ni lawka ka sawi tawh ang khân ka awm dân hi ka duh loh tawp thil a ni a, keimah pawh ka inthiam lo va, zah pawh ka zak êm êm a, hrehawm pawh ka ti a ni tih hi min hriatpui hmasa la ka duh che a ni.”

Engmah a sawi lo va, en pawh min en lo. Ka sawi zawm leh ta tho va.

“Tunah hian ka rilru hi a hrehawm êm êm a, i bula ka sawi tawh thin angin hmeichhe \hian ka nei ve nual a; thian \ha, min hre chiangtute phei chuan hmeichhe bula tâl peih lutuk ang hialin min chhuah thin.

“Kan inkawm tirh khân hmeichhe thian tam tak nei sa ka nih avângin anniho ang bawka ka en theih lohna tur bîk che ka hre lo va, ka inven theih inringin nang pawh ka kâwm che; mahse, tunah hian hmeichhe dang en ang ngawt che chuan ka en ngai lo che tih chu i hria tiraw?”

Ka châwl a, a en ngai a la en reng a. Min chhâng dâwn lo emaw ka tih hnu, sawi zawm ka tum leh lai takin ka lam a lo hawi a, “Hria e, min hrilh tawh alawm,” a rawn ti a. Ani pawh a thutak ve hle a ni tih chu a hmel atang chuan a hriat theih, ni danga thian inkawma kan inkawm satliah lai hmel ang chu a put loh miau loh avângin.

Ka sawi zawm leh a, “A hrehawm ngawt mai. Lehkha kan zir ve lai chuan ngaihzâwng an tih ang hi ka lo nei ve nual tawh a, tun hnaiah hian hun eng emaw chen ka nei lo ta a, nang i lo lan hma phei kha chuan neih pawh ka tum hek lo. Ngaihzâwng nei ve nual tawh e ti lovin hmeichhia vâng hian vawi khat mah ka rilru hi a la buai chhin ngai lo va, buaitîr pawh ka tum ngai hek lo.”

A hmel ka’n en zauh va, a lo ner deuh sak a, engmah erawh a sawi chhuak lo.

“Ka sawi i hre tawh mai thei, nupa nun chu sawi loh, nulât tlangvâl inngaihzâwnna hrim hrimah pawh hian hmel leh pian nalhna, dinhmun leh sum leh pai, eng ilo dangte hi a pawimawhna kei chuan ka la hre lo tih thu hi. I bula ka lo la sawi chiah lo a nih pawhin tunah ka sawi ta, min hriatsak reng i tum tawh dâwn nia.

“I bula ka tihlan fo tawh angin kei chu nula fel ngaisâng chi leh duh mi, eng ang nula pawh ni se, a fel miau chuan dah sâng nghâl ngawt chi ka ni. Tun hnaia ngaihzâwng ka neih loh chhan pawh hei vâng hi a ni, hmeichhe fel ka hmuh lo miau a. Tumin duh ila, phu tâwk, beiseiawm ve deuh deuh chu ka hmu ve zauh zauh; mahse, ka hnar thei zel chu an la ni rih a nih hi,” kan tih zawm leh bauh va.

Ani chuan zawi muanga a nihliap ken tivir miai miai pah chuan min lo en kar a, a rilru âwm hriatsak ka’n tum ngial a, ka hlawhchham chu a ni ber mai.

“Tunah hian nang i lo lang a, nang hi hmeichhe fel chu i ni tih hi phat buai ka tum lo. Hmeichhia hi ka la hre tlem a nih chuan ka hre lo va; amaherawhchu, ka hmeichhe tawn tawhah chuan nang tluka fel tih hi ka la hre lo. Kan vengah chuan inthiandun hian fel ka ti ber che u tih thu hi ka chhungte bulah pawh ka sawi fo mai.”

A ner deuh nâng nâng a, engmah erawh a la sawi chuang lo.

“Chutiang mihring chu ka lakah hian i nih miau avângin ka rilru hi a buai phah ta a ni. Tunah hian ngaihzâwng i nei em ka hre lo, i lo nei a nih pawhin ka tân tihtheih a awm chuang lo. Amaherawhchu, nangmah vânga ka rilru buaina hi hmâna ka sawi zauh tawh bâk kha ka la sawi leh miah loh avângin zâninah hian hrilh hriat che ka duh a ni.

“Tunah hian nang chuan engahmah min ngai lo pawh a ni mai thei; mahse, i laka ka awm dân hi vawi khat tal i bula sawi hi ka duh tlat si a ni. Tunah hian zawh duh che ka nei, engtik lai kha nge chu ka chiang thei lo, khatih lai kha chuan mipa dang i en ang ngawt lo deuh hi chuan min en ve thin ni chuan ka hria, a dik em, a dik tiraw? Dâwt ka duh lo ka tih kha,” tiin a chhânna duh tih hriat deuhvin ka’n melh zui a.

A ngawi a, a Bible zakzeh chu a siam tha a. A mi chhânna tur chu ka hre châk tawh a, ka huphurh takzet bawk.

Min chhâng har deuh nia ka hriat avângin, “Dâwt ka duh lo a nia. Engtin paw’n min chhâng rawh, dâwt a nih loh chuan a tha a ni mai,” ka lo ti a. He thu hi a hmaa inbuatsaih fo tawh ni lo ila ka sawi lo vang, ka inbuatsaih nasa bawk a, ka by-heart sa sawi chhuak ka ni ber mai.

A la ngawi tlat a, a nihliap chu ka va vawnsak a, hnai ang reng takah chuan, “Sawi teh, i tlai lutuk ang,” ka va tinawn leh a.

Hnuai lam a melh a, min chhâng huphurh nge min chhâng châk tawh haihchham tih pawh ka hre thiam lo, “Dik e,” a rawn ti chhuak phawng mai. Ka inbuatsaih nasa viau naa kei pawh chu ka inring hman lo achhâ chu a ni.

A mi chhânna chuan min tibuai nge ni, kei pawh chu ka tum ai rei ka ngawi a, harh chhuak zawk ni awm takin, “Ngaihzâwng i nei a nih pawhin in inkara tlâkzeh ka tum avânga he thu hi hrilh che ka ni lo va, hun remchâng ka zawng reng a, ka hmu thei lo; zâninah hian sawi ila a hun tawh nia ka ngaih avângin thutlukna thiang tak hmangin ka sawi a, ka zâwt ta che a ni,” ka’n ti a.

Hnuai lam a la melh chhunzawm reng tho.

“Phu che nia ka inhriat avângin ka thu sawi hi sawi ka ni lo va, ka phu lohzia che chu ka inhre chiang khawp. Khawvel thilah han \awng chhan tur engmah ka nei lo va, mahni pawh inchâwm zo mang lo ka ni a. Hmel leh pianah phei chuan sawi ngai lovin a lang vek.

“Amaherawhchu, ka duhna che hi chuan a phu khawpin ka hria che a ni. Mahni infak thu ni lo sela, kei chu ngaihdân siam zung zung lo, pawm tawh dân erawh chu a that lohna bîk riau hriat chhuah hma chu pawm hmiah, sawh sawn mai mai ngai lo, ze nghet tak nei ka ni. Chu chu min hmuh dân pawh a ni ti raw, a dik em?”

A la hawi chhuak leh miah lo va, “Dik a ni mai ang chu,” a rawn ti a. A sawi zo pawh chu a la rawn hawi chhuak chuang lo.

“Hmangaihna an tih teh fo pawh hi sawi chhuah mai mai atân chuan uiawm ka ti a, tun lai kan thalaipuiten an ngaihzâwngte apiang an hmangaih thu an hrilh zung zung ang hi ka duh ve loh tawp thil a ni. Chuvângin, zâninah pawh hian ka hmangaih che tih chu ka sawi ngam lo; mahse, ka duhna che erawh hi chu a sâng khawp ang a, kan thalaipuiten an ngaihzâwngte ‘hmangaih’ an intihna aia sâng daih erawh chu a ni ang tihah hian ka chiang êm êm a ni,” ka ti a. Ka by-heart sa a zo va, ka ngawi ta vâng vâng a.

Ani pawh a rilru chu a buai a ni tih ka hria. Hun rei tak kan inkâwm tawh kan ni a, thian tha ang bâkin kan inen êm êm ngai lo. A insawi angin a mipa thian tha dangte ai chuan tlêmin tlâk nat deuh châng ka nei chauh tih loh chu mi zîngah engmah a tilang ngai lo va, ka tân pawh zuamawmin a awm ngai chuang hek lo.

Minute 3 vêl kan ngawi dûn tawh a, amah pawh en chuang lovin, “Le, eng nge i sawi ve dâwn le?” ka ti chhuak ta a.

Min chhâng lawk lo va, amah chu en lo mah ila insawi deuh nê nê chungin min rawn en a ni tih chu ka hre thei. Ka bânah a rawn kuai a, a lam ka hawi a, “Lo kal rawh, lo lêng rawh,” a ti ta a. Chuta an ina lêng tura min sâwm lai hmêl ang rêng rênga a thutak hmêl chu ka la hmu ngai lo.

A nihliap dawmna kut chu ka va vawnchilh chawt a, kan nui dun sak a, kan inher a, engmah dang sawi zui tawh lo mah ila, kan thinlung a inzawm ta a ni tih inhre chiang tawn dun tak chungin an in lam pan chuan kan kal dun ta a.

August 3, 2011 (Nilaini)
12:16 AM

KOLASIB-AH NI KHAT LEH ZAN HNIH

Nia, khatia, nikum lama ‘Hmangaih berte lênna Kolasib’-in YMA General Conference an thleng dâwn tih ka hriat rual khân, kal loh nachhan tur ka nei miah lo tih ka inhria a, “Kal loh hi ka tih âwm pawh a ni lo,” ti ve ngar ngarin a hun a lo thlen chuan ka chhuak ve ta rawih kha a ni a. Engtik lai mai pawha thiante rual pâwl phâk ngai lo tih takah, kan Branch a\anga kalte a nâwlpuia an kal hunah chuan ka’n kal hman leh lo nghâl pang a.

Damlai par chênin:

October 25, 2011 a ni a, Thawhlehni chawhnu lam a ni. Bâwngkâwn atangin Kolasib lam pan turin sumo-ah ka chuang ta vâng a. Aizâwl leh Kolasib inkar kawngah hian thutna ngai renga thu chungin thil ka va tawng tam tak!!

Ka chuanna sumo driver khân hla dang a nei hlawl lo nge maw ni, kawng tluan mai khân Mami Varte zai ngaihthlain, ‘Damlai par’ kan han chên tak tak mai a, vawi 10 vêl ngaihthlâk nawnnaah phei kha chuan kan ngawi reng emaw kan tih lai khân kan lo zawm leh dual dual thin. A hnua ka ngaihtuah lêt leh hian, “Aizâwl leh Kolasib inkara sumo chhûngah khân hla pakhat ngaihthlâk nawn hnemah World Record kan lo siam reng lo maw?” ka ti leh hnuhnawh hial mai.

Ka chuanpui tlangvâl lah kha, a \awng duh dan êm êm kha aw...!! Kan Fin. Secy. Pu RSA te tawn ni se, min hrilh chhâwng leh ni ta se, “Ka awih lo, chutiang >m >ma \awng duh mihring an awm lo vang,” ka ti hial ngei ngei ang. Bula mi’n min biak reng tâkah chuan kei pawhin ka sawi hnem narawh, “He lei vân hnuaiah hian sawi loh r>ng r>ng kan nei lo,” ti ila ka tawn ang tawng kha chuan dâwt sawi min ti hauh lo vang; a tawi zâwngin, “Meihawl rawh to Computer,” kan sawi ti ila, a fiah mai thei.

A hma \hutnaa nu pahnih \hu lah kha, ka bula mi ang >m chuan sawi tur hre lo mah se Kohhran Hmeichhe lama an rawngbâwlna chanchin an sawi kâr lakah khân a khât mawi tâwkin mi an rêl deuh reng bawk. Chutiang rêng rêng chuan tlai dar 6:20-ah Kolasib chu ka thleng ta.

Bo vawi khatna:

Diakkâwn atangin Aizawl atang tawha ka biak fel sa, ka thlenna tur, ka \hianpain min rawn hruai a, an thenawmten mikhual tumah an lo neih loh avângin ka thlenna pa n>n chuan zanriah eiin an thenawmte chuan mikhual thlenin min lo thleng phawt a, a hnuah ka innghahna tur lam chu kan pan ta. Ka intifai a, châm rei thei dâwn lova ka inhriat avâng leh kan Branch palaite hmuh duhin pandal ka pan a. Ka thlenna pa’n a sawi hnai bawk a, kein ka’n pan ngawt a, a sawina lai âwm kha ka zawng a, ka bo phawt. Diakkâwn pheiah zân dar 8:00 v>lah pandal-a mite thâwm hre pha rengin ka’n bo hê hê mai a, an thâwm hre pha eng ang mah ila a panna lai hriat miau loh chuan buaithlâk ve tak a ni.

Engtin tin emaw ka inzawng hmu a, pandal-ah chuan kan Secretary leh hruaitu dangte pawh ka va pawh ta. A zan khatnaah chuan engtin vak kan khawsa zui ta lo, pandal chh<ng hnung berah bang leh ban ngh>ngin kan muthlu tlâng a ni ber mai.

Bo vawi hnihna:

He khawvêl awm tirh ata Kolasib-a ka riah zan khatnaah mang pawh nei mang lovin ka mu a, a tûk zîngah hma ve angreng takah ka tho va, kan Branch palaite thlenna vêng, Hmar Vêng lamah thawk chhuakin Pu C.Lalêngliana, YMA Chanchinbu enkawltu zînga min hnûk lûttu, a Editor laia YMA Day Special Issue buaipuia ka lo tlaivarpui ve zak zak tawhte chu ka’n tlawh hram a, a bâk chu tûkpumin Nl. Teruati te thlenna kawtah dâwt kan sawi.

Aizawl atanga ka biak fel tawh, Pi Meggie Zoparmawii te in lama tukthuan ei turin ka chhuahsan a, ka autorickshow hman pû nên kan han bo leh tak tak mai a!! An pa doctor a nih avângin damdawi in hnaih quarters vêla a awm ka’n ring ngawt pek a, a lo ni lo nasa mai si. Damdawi in tuala kan hawi vak vak hnuah kan inbe pawp a, “Kawrtethawveng Branch YMA bus dinna bulah khân,” a rawn ti, Kawrtethawveng-ho bus chu Kolasib khawpuiah chuan rickshow pû nên kan han phêk zawn mai a; mahse, kan zawng rei lo, chawhma dar 10:00 vêlah chuan tûkthuan chu kan ei ve hman tho mai.

Rorêl ni a ni a, ro rêl ve ta lo chu, zîng lama zaipâwl hruaia rawn kal, Pu RSA nên nilêng deuh thakin kan inzui a, President-a car eng chu kan ta chei a, rilru thawhna lam apianga kan hawl chhuak. SSA Pisa ve deuhva mi branch ei tur uisa siam laite kan thlir a, an Shopping Complex-ah engmah lei lovin kan kal kual a, Conference denchhena KVI lamin Exhibition an buatsaihna hmunah te lûtin alu kan ro Rs. 40.00 man te kan lei a, mi in sa laite kan thlir kual hrep hnuah chuan kan nilêng ve mai.

Tlai lama ka haw tum ka thulh a, Pi Maggie-i te inah bawk zanriah ka va ei leh. ‘ngah nge kan Secretary te pahnihin, “An in kan hre lo, kan bo ve ang, min va hruai rawh,” an tih tehrêng, ei nawn tum pawh ka ni bîk lo, kan ziaktu pahnihte ka hruai mai mai a, ei turin min sâwm ve a nih kha!!

Zânah erawh a hmun aia a fiah zâwk vâng pawh ni chuang lovin TV atangin pandal kan thlir a, kan zankhua ve mai.

Sawi rîk tum leh tum lohte:

A tûk leh zîngah ka haw a, kha Kolasib-a ka châm chhûng khân tawnhriat tam tak ka nei a, sawi chhuah atâna ka duh miah lohte pawh a tam. Kum tam a lian hnuah pawh, “Kolasib-a YMA Conference-ah khân ka kal,” inti ve reng tur tho sia pandal thleng ta miah lote hming hi sawi chhuak dâwn ila, kan Treasurer Nl. Mapuii leh kan Zaipâwl member thenkhatte hming pawh lam chhuah nawlh nawlh a ngaih dâwn avângin sawi chhuah kher pawh ka tum lo!!

Kan President-in, “Kan thlenna chu kan vênga Zovi (Sec 4) te in atanga kawr va kân leh ang vêl kha a ni,” a tihte hi, an thlenna hmun kilkhawrzia zu hmuhpuia Nl. Zovi te in hriat ve kher loh phei chuan sawi chhuak mah ila awmzia a awm dâwn chuan loh avângin sawi lang lo ila a tha zâwk mai thei bawk.

Kan ziaktute pahnihin Nl. Teruati te buma zîng a thawh hma phah chhan zawng zawng leh tûk puma incheia a buai chhan te; uiin mi a ûm thu te leh thil dang tam tak, thup hlen atâna tha zâwk tam tak a awm a; chu’ng chu sawi chhuak lui talh ta ila, tute ngei emaw pawh ka hlawh dâwn nia ka hriat rûk tlat avângin ka sawi tawh lo vang.

Hetih lai hian khawi lai hmun mah a chhia zawng zawng inphûmna hmun leh a tha zawng zawng inbilh telna hmun a awm lo; hmêlchhia kan tih ber pawh tu emaw chuan, “Ka khawvêl i ni,” an tih ve leh tlat thin lawi si-na khawvêla a chêng kan nih miau avângin, che nawi tak tak awm thin mah ila kan Branch member nih nawm veng veng hun kha kha Kolasib-ah khân ka tawng nual mai.

YMA Exhibition-a kan Asst. Secretary Tv. Lalhrilliana hnatlâng, keini hnatlâng ang ve mai mai ni lova mahni hna a thawk ta emaw tih mai tur khawpa a tang lai thlalâk tar lan han hmuhte khân, kan enpuite khân kan ziaktu zînga mi a ni tih min hriatpui ve kher lo mah se rilru khân nuam a ti veng veng a, kha conference kha kan ta ni riauva hriatna kan nei nghâl thei mai.

Amah Lalpuiliana bawkin an thlenna bula zân laia in kâng, kângral mai tawh tur thelhnaa tha a thawhhlâwkzia te kha, va hmu ve chiah lo mah ila sawi chhuah loh atân chuan a uiawm thlawt a ni.

Exhibition-ah vêk khân, kan Branch kuang, nikum lamah pawh kan lo pho chhuah tawh khân thlîrtu a la ngah reng a ni tih han hmuhte khân, a lo bihchiang mêktute bulah khân a tha thawhhlâwk lo ber ni mah ila, insawitheih chiam a châkawm duh khawp mai.

Hruaitu thar thlan a ni a, YMA member zawng zawng deuhthawin min duhpui, Pu VLA kan Branch-in kan nei a ni tih han hriatte khân, mahni Branch hming sawi chhuah kha a nuam mai a ni lo, a châkin kan châk zawk.

Mahni insêngzovin maw?

Kha conference-ah khân, kan Branch atanga palaite ruala ka kal hman loh avângin mahni sum sêngin a hnua kal kha ka ni a, kal thlâk lam atangin haw leh lam pawh ka intum dâwn tih kha rilruah a lang reng a, “Mahni sum sêng ngatin ka kal a nia…,” tih kha sawi chhuak lo mah ila theihnghilh lai ka nei mang lo.

A hmun ka thleng a, pandal ka lût chiah a, rilruah mite lo inpêkzia a lang nghâl a. Hruaitu hlun an chawimawi zânte khân, a hmunah awm lo mah ila, kum 30 chuangte an Branch-a hruaitu dinhmun an chelh thei te, kum 18 lai mai Branch khata sum vawngtu an han ni thei mai te kha, kha’ngho khân ka vawi khat Kolasib kalna aia tam hi chu zualko nân leh khawtlâng leh ram tân hian anmahni phone kha an hmangral dâwn chiang tih chhût thiam a har lo. Ni e, an chhûngkua pawh vawi tam an khawtlâng tân an tlânsan a va \ul dâwn chiang tak, fak mai loh leh mahni insit mai lo chu an hnên atang khân hawn tur dang a vâng ngawt mai.

Ti khân, tuten emaw dâwt sawi dâwn apianga kan hmuh phâk lohva an awm dân, “Delhi-a kan awm lai chuan....,” an ti ziah ang deuhvin, “YMA Conference-ah khân…,” tih tur ka nei ve dâwn kumkhua ta a, dâwt sawi pawh a rem deuh tawh ang chu!!

November 26, 2011 (Inrinni)

Dar 11:15 AM

Ka tawng che hi vânnei ka inti asin

Zan a ni a, zan rei pawh a la ni lo. I mi hriat angin kei chu awm âwl hlek chuan i tulzia pawh ngaihtuah lova mut hmuna lehkhabu kâwm chawt zel ka ni a. Kan mut pindan piah chiaha kan inleng kawmna pindanah chuan nang chuan naupang lehkha zir i vil a, i nau awih paha i zai kal leh rât rât thin thâwm leh i zai thiam loh em em dân chu ka hriat hnu a nih avângin ka ngaihven tehchiam lo.

Dik tak chuan Kohhran thalaia kan inhmanho lai pawhin, ‘Keini pahnih hi chu tel lo ta ila kan zaipâwl hruaitute hi an lâwm zâwk mah ang a?’ tih tur chi kha kan ni dun tih ka hria a; mahse, zai thiam hi nupa nunah hian thil pawimawh chu ni sela chuan zanin hi kan thleng lo vang tih hi kan zai thiam loh nupa zia ka hriat chian tluk zetin ka chiang a. Hei mai bâkah hian nupa hlimna tur hian hmel leh pianzia tangkai nepzia pawh ka hria. I hmel leh pian hi chhia ka ti tihna a ni lo, nang anga hmeltha hi ka la tawng lo va, tawng pawh ni ila nang i nih loh chuan tha pawh ka ti chuang lo vang.

Hmel leh pian chu hmangaihnain a ken tel ve mai chauh a ni a, tunlai thalaiten heti tak maia an buaipui leh hmangaihna zâwk an dah hniam ta lek lek mai hi nâ ka ti ru thin. Hmeltha leh pian nalh chu lo hmangaih mai pawh an awl mahna, thui tak ka hre lo; mahse, nang nena kan inkar ang hi a nih dâwn chuan si loh chuan engah mah ka ngai chuang lo vang.

Engkim hi hmangaihna nen chuan a nuam a, chu chu nang hian ka lakah hian i nei tlat a ni. Engkim mai hi min hmangaih vângin min tihsak a, nang chuan hmangaihna hmel leh pian i put miau avâng hian i tha thlâwt a, ka lo tawng che hi vânnei ka inti a ni.

Nang chu fanu mal, tet lai atanga kehthei dawma i chenpuite zawng zawng bâkah, in laichinte pawhin an dawm che i ni a, i lo no deuh a nih pawhin ka hre thiam khawp ang che. Kei tlangvâl naran, mahni hlawh neih ve chhun pawh kham mang lo, châwmhlawm an tih ang aia changkâng deuh awrh chauh hi eng vânga min nei mai nge i nih ka ngaihtuah chet chet hian, a mak tih mai loh chu sawi tur a awm pawhin ka hre lo.

Ka tawngkam thiamah i tawlhthlu a ni lo tih lah ka chiang a, hminga koh pawha ‘eih’ tih nachâng hre tâwk tâwk khawpa tawngkam thiam loh vânga tawng tlem ka ni. Ka rîm ngawrh em vâng che a nih lohzia lah chu sawi ngai lovin, kan inneih dâwn thlenga kan inngaizâwng a ni tih hre mang an lo awm te khân a tichiang viau bawk si.

Heng zawng zawng ka ngaihtuah hian, keini ang inchhunga lâwi tura nang ka tawng mai che hi vânnei ka inti a sin.

Kan han innei ta che’ng a, hriat thiam ngaia ka awm zin zia chu i hriat kha. Pa chekngel âwmtê si hi ka haihawt em em reng mai a, keimah pawh hi ka intheihnghilh lo chauh a ni fo. Ka nupui fanaute châwmna tura ka hnathawh ve lah hi haihawt ngaithei lo ber chi a ni satliah mai lo va, engkim chiang taka hriat ngai chi zâwk a lo ni si. Kei aiin ka hna hi thawk ta zâwk la, kan pute mit pawh hi i tlung zâwk ngei ngei ang ka ti fo thin.

Heng zawng zawngah hian nang chuan mi pângngai chhuahin min chhuah a, ka thawhpuite phei chuan hetiang em ema thil ka theihnghilh ngai ta lo hi mak an tih ve ka ring thin a; min hawhtîr phal ngai loh an nihliap hial min hawhtîr phal tawh dânah hian, sawi lo mah se a chiangin ka hria.

Kan ina i chen ve hmaa ka pendrive leh eng ilo, ken chhuah ngei ngei ngai tur ang chi apiang mai theihnghilh thin kha ka nih laiin, tunah erawh chuan ka ngaihtuah ngai miah tawh lo leh ka ipteah a awm a ni tih pawh ka hriat loh laiin, a tul hunah phawrh mai theihin a lo awm zel tawh mai. Nang ka lo tawng kher che hi vânnei ka inti a, mi pângngaiah leh rintlâkah nang hian min chhuah a ni.

Ka nunkhua kha min dâwn letpui ve ngai em? Kha ka hun tawn tawh zawng zawng kha. Kei chu mi chhe daikil kara mi, inhlawh chawpa intunnung hram hram, he khawvel thil chhuan tur pakhat mah nei lo ka nih thin kha. Tuna kan dinhmun hi enin kan inchhung bungruate hi han thlir teh, heng zawng zawng hi nangmah vânga kan neih a ni ka ti lo thei lo. Kei hi sum thawk chhuaktu chu ka ni ngei mai, ka pha lo; mahse, nangni lovin mi dang kutah ka hlawh hi chhunglut thin ta ila, hetiang hi kan nih ka ring lo.

Tunah hian mite angin kawtkai atanga lirthei chung khuh nei chi hawl chhuah tur chu kan la nei pha hauh lo; mahse, hmâna mite ta tur chauh emaw ka lo tih thin kha tunah chuan nangmah vângin ‘kan ta’ a ni ve ta teuh mai.

Mite chuan an chhuang lo che pawh a ni thei, kei erawh hi chuan ka chhuang che a, sum leh pai khawih lama zirna sâng zawng zawng zir chhuak, tuna kan Aizâwl khawpuia nula tam tak ai hian ka hlawh chhuah sum hmanga kan inchhung enkawl tur hi chuan nang hi ka ring zâwk che tih hi ka la hrilh ngai lo che a nih pawhin he thu ziak hmang hian ka hrilh a che. Nang ka tawng kher che hi vânnei ka inti em em asin.

Ka dinhmun ka thlir a, Kohhran leh khawtlânga hawlh lawr takah mi hian min neih roh lehnghâl a, heng zawng zawng pawh nang ka tawn vâng vek che a ni.

Tunah hian ka tlangvâl lai ka ngaihtuah let a, khatih lai khân ka damlo a nih ngawt loh chuan thlan laih ka thulh ngai ka hre lo va, mitthi lumenna leh khawhar ina ka kal lohna in hi kâwk dâwn ila, kawh tur ka hre tlem ngawt mai. Mahse, khatih hun laia tlangvâl tlâwmngai tia mite hriat hlawh ngai hauh si lo khân, nang vânga ka dinhmun insiam nasatzia hi en ve teh.

Nang hi i tawng thei a, hruaitute bula i pasal i fak chiam chiam thu ka hre lo, chutiang chuan i ti bawk hek lo vang tih hi ka chiang; mahse, nupui fel tak nei thei chu mi pawh hian min lo ring ni ngei tur a ni. Tun hi ka thleng ta hial mai.

Tunah hian mite angin chhangchhe nu leh pa kan lo ni ta. Ka duh ang tak maia fanau min han hrinsakte hian a nia min tilâwm ni. Kan fanu neihchhun lah hian tu dang chhun lovin a nu ngei a chhun che a, hei ngawt pawh hi ka hnathawk haw hi i awm loh pawhin hahdamthlâk ka tih phah a ni.

Heng kan rila rah, kan fate hi nang ang rilru, hmangaihna chauh dah lian a, pâwn lam mawina chauh zawng lova chhungril thatna zawng zâwk mi an nih a, i biak thin Pathian hi Pathian nung a ni tih hre chunga nunkhua an hman chhoh theih nân theihtâwp i chhuah dun ang aw!!

Bawihi, kan hmachhawp hi a la tam tiraw? Nang tela lova paltlang tur nia ka indah chhin pawh hian patling tia mite sawi ni tawh mah ila, dawih aw chhuah loh chu harsa ka va ti rua em!! Nang chu nang i ni miau va, mi dangte nupui ang i nih ve loh tlat avângin i tel ve dâwn chuan engkim hi ka huam a, kan inrîm thin laia engmah tiam ngam ve ngai lo che kha tunah chuan ka bulah nang i awm tawh miau avângin engkim hi ka cho em em vek a, min tihpui dâwn tih ka hriat miau avângin tihtheih loh ka neih pawh ka inring tawh lo hial mai ka ti. Nangmah vâng vek a ni!!

Kan nun hi i ngaihtuah ve ngai em, ka hre lo. Thihnate hi kan chanvo a ni lo emaw tih mai palh a awl ngawt mai; mahse, en teh, piang tawh apiangten thia an chhuahsan thin khawvel hi keini pawh hian kan la chhuahsan ve dâwn khawp. Ni e, kan la thi em em ang, a chiang a ni.

Thih hi ka hreh a ni lo va, ka kalna tur hi ka thlahlel lo a ni lo. He khawvel thil, ropuina te leh mite thlakhlelh em em tam tak zîngah hian engmah he khawvel chhuahsan ka hreh chhan tur ka hmu lo, nang chauh lo chu!! Nang hmu tawh lo kumkhua tura ka indah chhin ngawt pawh hian....., thui pawh ka ngaihtuah ngam lo ve!!

Vanramte pawh an sawi a, keini nupa pawhin muthmunah pawh kan sawi dun ve thin kha, a nuam ngawt ang. Mahse, Bawihi, nang aia thleng hmasain khi hmunah khian lo han lâwilut hmasa ta pawh ni ila, nang i la awm ve dâwn rih miau loh avângin ka tân hian a nuam zo ve tak tak ang em tih hi ka suangtuah fo thin.

“Em em a?” pawh i ti mai thei, mite phei chuan hria se min dem hial ang; mahse, nang hi an nupui ni ve ta la, kei ai hian an ropui lua bîk kherin kei chuan ka ring hauh lo.

Khawvela mihring vânnei ber chu a hmangaih ber nei theitu hi a ni a, khawvela mi awhawm ber chu amah hmangaih bertu nei theitu hi a ni thung.

Kei hi khawvela mi vânnei ber leh mi awhawm ber chu ka ni kawp a ni. Ka hmangaih ber, nang ka nei thei che a, ka vânnei a; min hmangaih bertu ka nei bawk che, mi awhawm ber ka ni.

Heng zawng zawng ka ngaihtuah hian, nang ka tawng che hi vânnei ka inti em em a, he khawvelah hian ka lo piang lo vang tih ka hlau em em asin.

Oct. 16, 2010 (Inrinni)

11:21 PM