Friday, 22 December 2017

Mizote Krismas

Kan Mizo Krismas hla phuahtute chim chin kha a sang asin.

A duh duha a tih theihte hi hmangaih tawp lova a hmangaih avanga chung lamin ro a relnate hi mawi takin, tlar khat lekah, van atanga khawvel chhunin, Kalvari tlanga hmangaihnain a hawlh phel dan hi an han phuah chhuak thei bik thin a nia, an rau lo tia sawi ngam rual an ni lo.

Patea khan, “Mal min sawm turin van khuaan ro a rel,” a’n tia. A siam, a duha a tih theih, a duh huna a lak theih mihring nep tak hi hmangaih avanga min zawng tur leh chhandamna tur hian, engkimtithei kha lei mi zinga a lo chen dawn khan van khuaah khian kan thatna turin ro a rel asin!

A la duhtawk lo, Lalberte Lalber, Zion roreltu ni bawkin min hmangaihna hi a va han hmu chiang tak, “Engtia awm thei nge mihringah?” a ti a; ni e, min hmangaih avanga mihringa kan Pathian lo chang hi a hmu chiang apiangin mak an ti a, an sawi zo thei lo.

Kan kungpui ber mai, Upa Rokunga khan Lal Isua vanga lei leh van lo inrem leh ta hi a va han hmu fiah bik tak, “Hmangaih tuipui a fawn, a kuang a fawn liam e, a liamin paillei a bualin, Van miten zai an rem,” a ti a, a sang a sin!

A hla dangah a sawi chhunzawm a, “Ka hril thiam lo, ka puang zo lo, a ropui leh mawizia chu, chhiarin hrethiam tehreng ila, nun pawh hlan hian ka mawi e,” a ti a. Ni e, min hmangaih avanga nun hlantu hmangaihna hmu chiang apiang hian an hril seng lo, an hril zo thei hrek lo; kan tana nun hlantu hian kan theihtawp hlan ve hi a phu reng a ni.

Mitdel ni si, Suakliana khan a hmu fiah bawk, “Zion ropuina Lalpa, boral min zawngtu chu,” a’n ti a; a la duhtawk lo, “Engkima engkim chungah Lalber rawh se, Amen, min hmangaih hi tuman an hnial thei lo,” a’n la ti zui a. Hnial rual a ni lo reng a ni.

Bethlehem dai phul lengte kha an va ngai nawih ngawih thin em! Patea bawk khan, “Ngaih a na e Bethlehem tlangpui, tlai ni tla êng lenkawl a khum riai e,” a’n ti a; “I chun leh zua kara senlai nau ang i tahna hmun tual ka ngai,” tiin Bethlehem kha a ngai ngawih ngawih mai a ni.

Upa Rokunga chuan, “Aw, chu hmun chuan ka lung min len, thinlai hrui ang min rawn vuan e, siar leng pawh a liam thei lo, kawlkungah châm reng e,” a ti vawng vawng mai a ni.

Mizote Krismas siamtu an ni a, Krismas ti-Krismas-tu an ni a, Bethlehem ti-Bethlehem-tu leh tiropuitu ber chu kan hla kungpuite hi an ni hial ang.

Sunday, 10 December 2017

Paris, i daw! ‘Selfie hi i tihchhuah a ni lo’

Tunlai khawvel thalaite zinga tawngkam lar ber pakhat chu ‘selfie’ tih hi a ni pha ve ngat ang.

November 19, 2017 khan hlimhlawp khawvela mite lawm em em thin, mi hausa tawntaw ni bawk, Paris Hilton chuan Twitter-ah Britney Spears nena an thlalak dun chu post-in, “Kum 11 liam taah khan kei leh & Britney hian selfie kan tichhuak!” tiin a thlalak chungah thu a dah tel (captioned) a, kum 2006-a an pahniha an lak dun, anmahni an inhmeh (selfie) chu pho chhuak a. Selfie tichhuaktuah a inchhal a; mahse, a lo ni lo, Paris Hilton-i hi a daw tlat!

Hilton-in thlalak leh thu a post hi amah zuitu (follower)-te leh mi dangin an chhang let nghal sap sap a. Ni e, an tihchhuah a ni lo, kum 167 zet liam tawhah pawh khan mahnia thla inlak hi an lo ching daih tawh zawk a lo ni.

1839: The trailblazer:
Photo selfie hriat theih hla ber chu hemi kuma mi daih tawh hi a ni a, kum 30-a upa tlangval, Robert Cornelius chuan Philadelphia-a lamp shop hmaah a lo selfie daih tawh. Hetih hun lai hian engtin nge mahnia thla inlak hi a tih theih hi hriat ni chiah tawh lo mah se, a hun laia an thlalakna ngaihtuahin hetianga mahnia thla inlak tur hian a lo berah minute 15 vel chu che lo chang lova a din chu a ngai ngei tura ngaih a ni.

1914: Teenagers get on board:
Hei chu ‘mirror selfie’ kan tih ang hi a ni a. Hilton-i thlalak post chhangtu zinga pakhat, Leah Cohen chuan he thlalak hi a post ve sak mai a, hetianga thla inlak hi kum 2000 chho vel atanga chin uar tan chauh chu a ni mai thei a; mahse, tuna thlalak hi chu kum 100 liam tawhah khan, Russian lal chhungkua (royal)-a mi, hetih laia an Emperor fanu, Grand Duchess Anastasia Nikolaevna chuan kum 13 mi chauh a nih laiin darthlalang hmaa dina mahni thla lak hi a lo ti daih tawh.

1920: Your dad discovers selfies:
New York photographer Joseph Byron chuan kum 1920 khan inchung zawlah, a thiante nen an lo selfie daih tawh bawk a; mahse, an thlalak en hian khawiah nge camera hi an dah a hriat mai theih loh. Hetih hun laia an thlalakna hi chu a lian a, thingrem lian tak a ni a, an zinga mi pahnih hian an keng nia ngaih a ni.

1938: Celebs get involved:
Kim Kardashian leh Kylie Jenner ten bual ina thla inlak (bathroom mirror selfie) an chin hma daih tawhah hian, Frank Sinatra chuan a lo ching daih tawh mai a. Kum 23 mi chauh a nih lai, a la lar hma khan bual inah a thla lo inlak daih tawh.

1966: The gap year kid’s Instagram is invented:
A hun lai mai ni lo, tun thlenga band lar, Beatles chuan hetih lai hian Asia an fang a, India ram pawh an rawn tlawh a, an guitarist George Harrison chuan fish-eye lens hmangin Taj Mahal lang theiin a thla a lo inlak tawh bawk.

2002: ‘selfie’ thumal:
Australian-ho hi thumal tihtawp hrat an ni a, ‘-ie’ belh ching an ni a, ‘barbie’, ‘tinnie’, leh ‘sunnies’ te pawh. Self-portrait pawh hi Australian online atangin kum 2002 khan a darh ta a. Nathan Hope chuan a kum 21 tlin champhaa a thiante nena an lawmnaa a hmui zai kak thla a inlak a post chu, “sorry about the focus, it was a selfie,” a ti a, heta tang hian selfie thumal hi hman a ni ta a ni.
A lar chho zel a, kum 2013 a lo nih phei chuan dictionary rintlak, Oxford English dictionary chuan ‘selfie’ tih chu word of the year atan a thlang chhuak ta hial a ni.

December 3, 2017
Inrinni

Sunday, 12 November 2017

Pute u, min bum leh rawh u!

Kum nga danah in intiawihawm a, in intihmeltha a. Pute u, lem in chang tih hre reng chung hian, keini mipuite hi min bum leh dawn tih kan hre reng a sin.

In thiam hi ka tia, British-hovin an vanglaia an ram awp tumte hneh dan thurûk tha tak an nei ang deuh kha in ni mai hian kan hmu. Kum nga zet min han hrêk tak tak chinah chuan tâm tak takin kan tâm lo thei lo va; chutah in rawn kal a, in han intirinawm thar ta tak tak a; eng eng emaw min han sawi hmuh a, ‘tâm tawk apiang a tui,’ an tih ang zawng zawng kan nei zo va, a thlawna dawn theih ang chi min zawrhte hi hnar thei dinhmunah hian min siam hlawl lo a ni.

Ni e, pute u, mipui chu kan â min ti mai thei a. At pawh kan â ta ve ang; mahse, in mi hrêkna zozai hi ngaihtuah ve ula, â tak tak lo pawh ât der ngai khawpin min siam tlat alawm. Pa fing âwm pui pui pawh ngati nge in thusawi, a tak thleng lo tur tih kan hriat sa rengah hian an tluk leh thin min zawt maw? Tlu lo sela mahni lu zuar tluk lek a ni mai dawn asin, engkim mai hi kan râwp zo tawh a nih hi!

Mipuite hi min bum leh rawh u, bumtlak lek kan ni; mahse, pute u, kum 30 vel state puitling ni tawh chunga chawmhlawm kan la ni reng bik hi, phai vaiho zingah, in biak thin Pathian be ngai lote kiangah hian engtin nge in insawi mam thin tih kan lo ngaihtuah ve thin.

Keini mipuite hi chu kan mâwl êm mai a, in bum tawk lek kan ni a. Kan ram chhengchhiatzia leh leilung hausakna kan neih lohzia hi kan lo hre pha ve tumhrang a, insawi mam dan in hre viauin kan ring a. Mahse, chutih lai vek chuan maw pute u, ‘engkim that duhna ram’ tia lo neitu leh kut hnathawk rethei bakberh tak takte hmaa in sawi thin hi a tak a ni lo em ni?

Dawt sawiin heng lo neitute hi in bum em ni? An taima lo tih dawnin, an nih kan ring chiah si lo; mahse, ram danga thawn chhuah theih khawp an thar lo a nih pawhin, he rama Mizo tlem tê chengte kham hi chu thar âwm hi an ni asin. A bul chu maw pute u, han chhui han chhui ila, nangmahni hi in nih leh bawk kan ring tlat.

Pute u, nangni chuan dawhkan ropui kilin, khawlthluaknei leh hmanraw changkan nen kan ram hmasawnna turin in titi a, in inkawm a, in thawk a ni mai thei a, sorkar sum chevel leh hman dan zawng zawng inruahman dan hi kan hriatpui phak lo che u. Chutiang chiah chuan kan kawngpui chhiate hi nangni chuan inthlawh khûm fo thin a nih avangin kan hriat chian tluk hian in hre ve phak bik lo mai thei.

Ni e, tlangram ngang kan ni a, ruahtui kan dawng tha a. Hei hi kan kawngpui neih ve chhun tichhetu lian tak pawh a ni ang, in sawi zawng zawng hi a awihawm loh vek bik lo. Mahse maw pute u, tunlai inbiakpawhna that tawh zarah keini ai maha ruahtui dawng tha ramah hian an kawngpui hi rulngan pa ang zar a ni tih hi kan lo hmu pha veleh thin si a, kan lu hi a hai a. Min bumna leh tho a nih kan ring laklawh tawh.

Nangni chu in fing a, in khawhawi pawh a zau va; mahse, mawl takin heti hian kan ngaihtuah a. A thlawna sum insem leh intawktarh zozai avang hian kan ram hian hma a sawn phah em tih hi kan lo thlir ve thin. A thlawna in sem zozaite hi lo thatpui tawk chu an awm ang; mahse, a hlawhtling tih in sawi zin ngaihtuah hi chuan a chuti lutuk lo em maw ni kan lo ti ve a ni.

Gas vân dante hi nangni chuan chanchinbu leh chanchin thara in chhiar bak hi a takin in tawng miau lo va, a awmzia leh a hrehawmzia hi inhre pha tak tak lo. Mahse, mawl takin ngaihtuah ve teh u, nutling patling, gas bur khat duh avanga insual inpeih at khawpa kan tâm tawh chinah hi chuan kan thil râwp hi a na tawk ang tih a chiang.

Kristian kan ni a, gas bur khat vang mai maia insual duh uaih uaih khawp nih chu a zahthlak tih hi kan hai lo, mi â nileng kan ni bik miau lo va; mahse, kan upaten, ‘Fate riltama an awm laia thenawmte buhzem rawk ngam lo chu pa a tling lo,’ tih ang deuh tawngkam kha kan nei em kha, Kristian kan nihna pawh ngaihtuah thleng thei lo khawpa mamawhna nasain min siam a ni ta deuh ber mai.

Pu duhtakte u, hmana in inzawrhna zawng zawng kha in enlet ngam em tih hi hmaichhana zawh châk châng che u kan ngah mai. ‘Switzerland of the East’ in sawi hun lai te, ‘Mi retheite hi kan VIP an ni,’ in tih laite kha kan la hre reng a, a thlawna in sem tur sum avanga kan rama lo hal a bo deuh duak turte pawh kha ngaihthlak a nuam a; kan thla intimuang a, sum nei leh sum nei hi kan intawk deuh suau suau dawn ni khan kan mitthla hman a; mahse, min bumna lek chu a lo ni si.

Thil ngaihtuah thui loh deuh in nei em maw ni tiin kan lo ngaihtuah ve mai mai bawk. He khawvel hi thawkrimte hlawhtlinna ram a ni zawk tih hi keini aia fing chuan in hre lo chu a ni lo vang; mahse, awlsam taka neih theih min zirtir hi in tifuh lo niin keini chuan kan hria a ni.

Mi hlawhtling zingah hian remchang tha an hmuh avanga hlawhtling chu an awm zauh zauh mahna; mahse, a tam zawk hi chu thawhrimna avanga hlawhtlinga chhiar an ni. Nangni chuan chutiang chu in chhut lo em ni kan hre lo, a thlawna sem tur kengin mi retheite kiangah in rawn inzuar a, keini mi mâwl, hmuh phâk apiang ît mai zel khawpa in hrêk riltam tawh ni bawk si chuan kan lo bawh huam huam lo thei lo va, kan nêp phal lo va, nêp thei dinhmunah lah kan ding hek lo. Chumi rah kal zela a sawp hi a na lutuk ang tih hi kan hlau a ni.

Pute u, a lang maia min bumna, in intiamna, in insawi rinawm laia in inzawrhna tam tak, in tihhlawhtlin tâk loh hi chu thil pawi a ni thui lutuk lo mai thei a, tunlai chhuante bâk tuar tur kan awm lo mai thei; mahse, hei aia pawi zawk chu kan rilru sukthlêk in suasamna hi he ram leh hnam hian a la tuar chho zel mai thei.

Thawk lova neih theih, a thlawna dawn theih thil min sihhmuh laklawh a, kan rilru hian kawng engkimah hah lova neih dan hi a dap chho ruai tawh ang tih a hlauhawm kan ti. He hun hi a thlen vaih chuan, a lang maia min bumna aiin he thil hian kan ram leh hnam hi a sawp nasa zawk dawn. Chutih hunah chuan a mawhphurtu kan inzawng ang a, nangni hi kan kawk lo thei lo vang che u.

Pute u, tunah hian in hun a intan leh dawn mek a, keini chu kan ât piah lamah kan dinhmun hi a hniam tawh êm avangin, tawktarh chhe têtê in hman apiang mai hi lo awih loh tum mah ila, kan nep thei ngang si lo va, min bum dawn tih hre reng mah ila, in mi khawngaihna der chu kan lo awih leh dawn chiang mai.

Min han bum leh phawt mai ula; mahse, a mawh erawh phur ngam ve turah kan ngai ang che u.

12th November, 2017
Pathianni
11:38 PM

Tuesday, 31 October 2017

MIZO TAWNG LEH FILM LETTUTE

Mizo tawng hi a hmangtu kan tlem ngaihtuah hian a har a, a tawng mai ni lo, a ziah dan chungchangah phei chuan thiam inti (inti tih hi tihelna lam a ni lo)-te thu pawh a rual tak tak thei lovin ka hria.

Kei pawh hi a thiam lo ber zinga mi chu ka ni a; mahse, tun hnaia hnam dang tawng thiam zawkten tawng dang film tha tak tak, kan tawnga hmuhnawm taka min lehsaka an tawngkam hman chungchangah hian sawi ve châk deuh deuh ka nei a, an leh dan hmang hi dik lo hi a awm veleh zauh zauh ni hian ka lo hria. Dik lo ti ila, dik lo chiah pawh a ni lo, an leh dik leh lutuk avanga dik lo ta zawk thenkhat pawh a awm a, pahnih khat lek sawi ve ka duh a ni.

Dik si lo dik
Mizote hi chhungkhat inkoh dan bik nei kan ni a, unau sawinaah phei hi chuan tawng hausa an tihte ai mah hian kan nei tha zawk ni hian ka lo hre thin a. Hei hi saptawnga a awm ang ang hian tawng lettute hian an let a, saptawnga a nihna atanga teh chuan an let dik a; mahse, Mizo tawng hian a dik lo ta thung thin.

Mizo mipa hian pianpui unau hmeichhe fate hi ‘tunu/tupa’ tiin kan sawi thin a; hmeichhia pawhin a pianpui mipa fate chu an ‘vahnu/vahpa’ bawk thin a. Hei hi ka hriat sual hle loh chuan saptawng lamah chuan vahnu chu ‘niece’ leh vahpa chu ‘nephew’ a ni a. Sapho chuan mipa pawhin ‘vah’ an nei thei tihna a ni a, an unau fate hrim hrim chu an ‘vahnu/vahpa’ a ni tihna a ni.

Sap mipate chuan Mizo mipaten ‘tunu/tupa’ kan neih hi an nei ve lo va, mipa pawhin vahnu/vahpa’ an nei zawk tihna a ni a, hei hi J.L.Laidailova dictionary lama a lan dan pawh a ni a. Sap chuan hmeichhia pawh, mipa pawhin an unaute fate sawi nan ‘niece/nephew’ an hman vek avang hian Mizo tawnga lettute hian dik thlapin ‘vahnu/vahpa’ tiin an let ta vek a. Hei hi kan Mizo inkoh danah chuan a dik famkim lo va, mipa pawhin an farnu fate chu a ‘tu’ ni lovin a ‘vah’ ta thin a, mipain ‘tu’ an neih thin chu ‘vah’ an neihtir ta zawk thin a ni.

Sawi tawh angin a saptawng lam atanga en chuan a dik lo miah lo va, an let dik thlap a; mahse, tawng lettute hian Mizo mipui en tur a ni tih hriain a dikin, saptawng nen en milin dik lo mah se mipa chu ‘vah’ neihtir lovin ‘tu’ neihtir sela, inlaichinna kan sawi dan hmang kan neih hi nakin zelah thangthar zawkten an lo hriat loh phah palh a hlauhawm thei dawn riauin ka hria a ni.

Unau sawina
Hetiang deuh bawk hian unau kan insawi dan pawh hi a ni tho mai. Sapho chuan pianpui unau hmeichhia chu ‘sister’ an ti vek a, pianpui mipa chu ‘brother’ a ni vek bawk. Mizo kan inkoh leh sawi danah erawh a sawitu azirin ‘laizawn, nuta, farnu’ tiin a awm hrang vek thung.

A sawitu mipa a nih chuan a unau hmeichhia chu ‘ka farnu’ a ti thin a, a sawitu hmeichhia a nih chuan a unau hmeichhia chu ‘ka laizawn/laizawnnu’ a ti thin a, a sawitu hmeichhia a nih chuan a unau mipa chu ‘ka nuta’ a ti thin thung.

Saptawngah erawh chuan chutiang a ni lo va, mipa pawhin a pianpui unaute chu a‘sister/brother’ vek a, hmeichhia pawhin chuti tho.

Saptawng atanga kan tawnga an leh hian hmeichhia hian a hmeichhiatpui, a pianpui hi an ‘unaunu’-tir fo va, mipa chu a ‘unaupa’ deuh zel bawk a. Tin, mipa pawhin a farnu chu a ‘unaunu’ ta deuh zel
bawk.

Hei hi chu an let dik chiah tho va, thangtharte hian kan unaute sawi nan ‘farnu, laizawn leh nuta’ tih hi kan hman tam tâk loh avangin hetianga inkoh/sawi tur a ni tih hi an hre lo a ni thei mai thei a. A
nawlpui pawhin kan inhrilh thar leh a ngai viauin ka hria.

Mizo tawnga unau sawina, a sawitu chu hmeichhia nge mipa a nih awlsam taka hriat mai theihna, tawng hausa zawk pawhin an neih loh kan neih hi a bo mai ang tih a hlauhawm hlein ka hria a ni.

Lawmna sawina
Ka lo ngaimawh ve thin pakhat dang leh chu, Mizoten kan hman ngai loh nia ka lo hriat, sap leh hnam dangin an hman si, Mizo tawnga dah chhuah dan pawh dik; mahse, ni lo deuh riauva lang thin hi a ni.

Entirna pakhat lek lo tar lang ta ila. “Engkim vangin ka lawm e,” tih hi Mizo hian kan hmang ngai meuh lovin ka hria a; mahse, hnam dang hian an hmang nasa a nih ka ring, Mizo tawnga an leh film-ah hian an hmang sek mai a. An leh dan tawngkam hi ka lo ngaimawh thin.

Saptawngah chuan, ‘Thanks for everything’ tih vel a nih ka’n lo râl rin ve ngawt a. Tawng lettute bawk hi a tidiktu chu an ni a, ‘Thanks for everything’ tih hi a nih ngai chuan an let dik thlap a; mahse, Mizote hian an leh dan tawngkam tak hi kan hman ngai loh (hmang zeuh zeuh chu an awm mai thei) tak a nih avangin a awze tawng deuh hu hian ka hre thin a, heti lo deuh hian let sela ka lo ti thin.

Entir nan, an lawm thu sawina azirin, “I thil min tihsak zawng zawng avangin ka lawm e,” tih te,“Min buaipuina avangin ka lawm e,” tih ang chi deuhte pawhin a theih ka ring.

Dik, tha leh nalh zawkin
Mizo tawng lama kan mi thiam zawkte hi kum lama upa leh tul tak tak, kan sawi film-te pawh en ngai lo leh en hman meuh lo an ni hlawmin ka ring a. Ka sawite pawh hi hetiang hian an let a ni tih hi an hre ve pha kher lo vang, an lo en chik ve phah tak mial leh a tha zawk an rawt chhuah theih nan ka thai ve mai a ni a.

A tira sawi angin kan tawng hi a har si a, ziah chhuaha leh mai hi chu a la harsa lo zawk a, film-a chhuah tur, a changtute hmui phui nena inmil tur phei chuan a harsa lehzualin a rinawm takzet a. Chutih rual chuan film lettu, saptawng leh Mizo tawng thiam kawp tak takte hi chuan dik si, fiah si, nalh bawk sia tih dan chu an thiam em emin ka ring a ni.

Tawng hman dik tawk lo ka sawite hi a lettute hian min chhuahchhal let ang tih ka hlau viau mai a, kan en hnem tawh si a, ‘chumi film-ah chuan in hmang’ han tih nalh turin film hming bik sawi chhuah mai tur ka hre lo va, a hman erawh an hmang nasa tih erawh ka tang ngam.

Monday, 30 October 2017

KA PU MAYWEATHER

“Ka pu,” ka tih rual che chu i la ni bik lo tih ka hria; mahse, ka dinhmun leh i dinhmun a inthlauh êm avang hian ka pu lo ngam lo che a ni. Ka pu, nang chu i lar a, i theihna boxing-ah hian tumahin an tluk lo che a, khawvel hian a theihnghilh tawh dawn lo che. I duh duh i nei thei tih pawh ka hria, i hausakna zawng zawng hi keini chuan kan chhut chhuak thiam phak lo zawk a ni.

Min hre lo
Ka pu Floyd Mayweather, Mizoram hi i hriat ka ring lo va, Aizawl phei chu hriat tumin i google phekah khan vawi khat pawh i la zawn (search) chhin ka ring lo, i tan hriat a tul miau lo a ni. Kan thiam lo lo che.

India chu i hre vein ka ring a, kan khawpui, New Delhi leh kan khawpui lian zual deuh deuh hi chu i hre ve mai thei a, i lunglên deuhva i inngaihtuah fuh châng chuan kal châk ve deuhna hmunte pawh i nei ve mai thei. Mahse, India ram kilkhawra Mizoram hi chu i hre lo tawp ang tih hi ka chiang a ni.

I hming leh sum
Kan ramah hian, kan mi hausa deuh thenkhat chu an hausak turzia hi kan lo chhutpui ve zauh zauh thin a; mahse, nang anga an hming leh sum sawi zawm reng reng an la awm lo.

Nang chu i ni ve lo, i hming leh sum hi a inzawm tlat a, media lamin ‘Money Mayweather’ an tih che pawh hi kan lo hre phâk ve vek. Hman ni lawka Conor McGregor nena in inhnek pawh kha ‘Money Fight’ te kha an ti mai mai, i hausa tih hi a va chiang tak!

Keini chu kan dam chhungin thawk pawh ni ila, kan hming leh sum hi engtikah mah miin an sawi zawm ka ring lo. Sum nei tur hian keini chu rim takin kan thawk a, nang chu a rawn pan zawk che ni maiin kan hria. Inhnek tura i inbuatsaihna hautakzia kan hriatpui tho chung che hian, nang hi chu sum hian a bawmin a bawm bik che ni hian kan hre deuh reuh tlat nia maw le!

McGregor nena in inhneka i sum hlawh te, Manny Pacquiao nena in inhmachhawn tuma i hlawh te, a bak dangte pawh kha... kan lo hriatpui ve vek che. Mahse, a tam lutuk a, keini chuan a tam turzia hi kan chhut chhuak thiam lo. A takin i hlawh zawng zawng hi hmu phei ila chuan thidang nawn awn awn tur hi kan ramah hian kan tam ngawt ang.

En mah teh, i hlawh kan sawina lamah hian maktaduai hi kan lo lam sek ve lo thei lo. Kan la hmuh miah lo khawpa tam sum hi tlangnel takin kan lam ve tak bawrh bawrh a, a dik tak chuan maktaduaia tam sum hi inthlahrung taka sawi tur tawk lek lek hi kan ni a; mahse, nangmah avang hian tlangnel takin kan lam phah ve ta ni hian kei chuan ka hria a ni.

I car man tote hi aw...
Ka pu, nang chuan car ringawt pawh hi 100 chuang i nei niin an sawi che, kan va inthlau chiangkuang tak! Keini chu pakhat pawh nei pha lo hi kan tam lutuk!

Kan zinga lirthei lawm deuhvin khawvel car man to nia an sawi - Rolls Royce, Bentley Mulsanne te, Bugatti Veyron te, Lamborghini Aventador te leh a dangte pawh, an hming hi an lam ri ve feih feih ngam chauh va, nang erawh chuan khalh sên loh i lo hung tlar leh dul hman tawh a. Khawvela car tha leh chak hi i neih loh a awm meuh lo.

He khawvela car heti zat awm zinga amah ang dang pakhat chiah awm nia an sawi, $ maktaduai 4.7 man zet, Koenigsegg CCXR Trevita an tih pawh nang chuan i lo kawl leh dim diam tawh bawk. Keini chuan a hming ringawt pawh hi kan lam thiam mang lo asin.

A sawi zui thui peih deuhho phei chuan Los Angeles khawpuia i lirthei hunna hmunah car dum rual (fleet of all-black cars) i hung a, Miami lamah a var rual (fleet of all-white cars) i hung bawk niin an sawi a. An sawi uar lutuk a nih kan ring lo.

Vansang leh tuipuiah pawh
Hei mai a ni lo, vansang lama i lên duh chânga i chuanna, i mi mal thlawhna (private jet) tha leh chuan nuam chungchuang, kan mi hausa berte inchhung ai pawha nuam tur i neihte pawh tunlai inbiakpawhna tha zarah kan lo hmu pha ve hlauh va. Vawi khat pawh thlawhna ticket la hum ve ngai lo keini ang chuan a hlutzia kan pawh phâk thlawt lo, min dem bik suh ang che.

I nawmchenna lawngleng (yatch) te phei hi chu balu lakna lawng bak la hmu lo tan chuan mitthla pawh kan mitthla thiam lo hrim hrim. A man an han sawi a, “A va to,” tih bâkin kan sep zui thiam lo. A thlalak kan han en a, a chhung lah chu keinin Vanram kan suangtuah aia a nawm lohna tur a vâng khawp mai lehnghal. Em em che hian aw...!!

I zâlna man a to lua
Ka pu, mihring ve tho i ni a, i mut a ngai ve tih kan hria a, hahdam taka mahni in ngeia thut thlan daih pawh i ching ve ngeiin kan ring. I chenna in chanchinte pawh kan lo chhiarin kan lo hmu a, a ropui kan tih piah lamah rapthlak kan ti.

In i neih zat hi zawt thut che ila, i sawi nghal thei mai ang em? Sawi nghal thei mai lo pawh ni la kan dem lo vang che, LSC pakhat chauh i nei miau lo va!

I duh chuan Las Vegas-ah i riak thei a, Los Angeles i ti thei a, Miami i ti thei a, a dang pawh i nei teuh. I in khawiah pawh hian zan khat chauh min thlentir ni la, keini chu kan mu lo vang, kan mu phal dawn lo; mut aia min tihahdam thei thil, kan hmuh ngai loh ennawm mak thar a tam dawn lutuk!

I in hrang hranga i mut pindanah hian riak kim vek dawn ni la, i bual in neih zawng zawngah hian inbual kim vek tum ni ta bawk la, kum chanve vel hi chu ni tin zan tin i phar buai a ngai mai lo maw kan ti a ni.

Mahse maw ka pu....
I hausak leh duh duh nei thei i nihzia hi ziakin sawi dawn ila, kan hril seng lo lek lek mai thei! Mahse, thil pakhat ka hrilh ve mai mai ang che, lo ngaithla rawh. Ka hrilh tur che chu hei hi a ni: I neih loh kan nei ve tlat, i awih lo hial mai thei; mahse, a dik tlat si a ni.

En teh ka pu, i neih loh kan neih chu Lal Isua a ni, kha daih kha asin! “A ho em mai!” i ti ve ngawt ang e, a..., i duh leh lo ti leh si rawh, pawi pawh kan ti chuang lo; mahse, keini chuan nang aiin ani hi kan ngaisang a, nang aia kan entawn a ni zawk tho tho.

Khawvela hausakna tehnaah chuan keini ngawt ai chuan i ropui tih hi kan hnial lo che a; i thawhrimna avanga hlawhtlinna i chan zozai leh i sum hlawh chhuahte hi kan ngainep miah lo, kan theih ve loh a ni; mahse, nang hi kan awt lutuk bik lo fo che tih lo hre ve rawh.

Nang chuan rethei awmzia i hre lo va, nangmah siamtu che leh hetiang i nih theih chhan pawh hi i ngaihtuah ngai tawp nang! Keini chuan he khawvela kan awm chhan leh min awmtirtu, kan chunga thil thleng zawng zawng reltu hi kan hria a, a hmaah kan kûn thin.

Ka pu, mihring ve bawk i ni kan tih tawh kha. Hausa viau mah la, eng emaw châng chuan lungngaia indawm kun i neih kan ring a, i hausaknain a hnem theih loh lai che i tawn ve tho kan ring. Kha, hmanah, kum 2012 velah em ni, i bialnu hlui kut i thlak avanga lung in bang i zut ve laite pawh a awm kha, khatiang hun, mihring leh sumin an chhan theih loh hun che kha i tawng ve zeuh zeuh ang.

Khatiang hunah khan i neih loh kan neih bik hi keini chuan kan chhawr thin asin. Ni e, i sumin i lungngaihna leh khawharna a hnem lo vang che, keini chuan hetianga kan awm lai takte hian i neih ve loh, keinin kan neih si hi kan ko va, ani chuan min engtinmah min ti lovin min hnuchhawn ngai miah lo! I hriat ve loh thil tha deuh kan hre ve tlat.

Duh ni la, he khawvel atanga chhuak thil tinreng nei thei i ni a, i hausa tih pawh kan sawi tawh kha; mahse, nang aiin kan rethei bik lo, kan hausa zawk daih. Nang chuan engkim i nei thei a, keini chuan engkim neitu hi kan nei asin. Ka pu, kan hausa fê zawk a lo ni!!

Sept. 7, 2017
1:38 AM

Sunday, 29 October 2017

A pual

Car chu sawi loh, lirthei ke hnih em pawh ka nei lo; tin, zan thla eng lawma in chung zawla thut mai theihna tur in nei thian tha pawh ka nei bawk lo; mahse, he hla hian engtin emaw tak min khawih tlat.

Nia, he hmeichhia, a ni, he nula ngei hi ka tan nula bik chu a ni. A bula han awmte hian ka phurh surh ta thin a, ka tha thumte a kiang thin. Thian thate kianga ka tih peih loh pawh kha a bulah chuan tha tho takin ka ti thin a. A bulah hian ka kum hi a tlem ta thut bik a ni lo; mahse, rawlthar tha za rual ang leka che chhuak tur hian a kartu lam a pawimawhzia ka hriat phah a, naupang chhia ang
leka ka chet chang pawh a tam ta ve ang! Nia, a kiangah hi chuan ka naupang sawt zel tlat miau si a ni!

Khuain a rel angin fur hun a awm a, favang ni eng mawi tak hmuh hun a awm a, thla sik nilum ai hun pawh a awm. Thalva ekchara tuikang nghah hun pawh kan hmang liam thin a, chumi hnuah chuan a ni nipui boruak nuam tak hi a lo chhuah thin ni!

Fur laia ruahtui hâka chawrche taka awm zui ta pangpar leh thingte kha thlasik khaw vawtin a'n hmet zui leh a, an tan thal ruah leh nipui boruak nuam chu a thlakhlelhawm thin. Chu hun chu a lo thleng a, pangparten par an chhuang a. Hun hrehawm ber pawh paltlang ila, furpui leh thlasik khawvawtah pawh, he nula hi ka tan chuan 'mi bik' a ni tlat tho.

Ka hmangaihna hi luipui aiin a sei a, a thuk lam chu teha teh sen rual loh a lo. Ka duh ber chu a kianga hun tam ber hman a ni a. Ka hun mai ni lo, he ka nun hi kan hmangaihnaah chuan par
chhuang sela ka ti a, chu chu ka duhsam a ni reng thin.

Ed Sheeran-a angin ka nei nung lo va, thian hausa pawh ka nei lo va. Car-a len chhuahpuina tur pawh ka nei lo va, ka hun hun awl leh a hun awl remchang a innan fuh palh hlauh changa an ina thuttlheng pakhata thut dun a, inkuah a, titi a, a phone khawih leh a TV en lai tibuaitu ni
mai mai hi keia thlakhlelh phak chauh a ni.

Ni e, car-a khaw ram fanga len chhuah hun kan nei lo va, a hmanrua pawh kan nei bawk hek lo. Thian dangte angin khawi lai hmun mah la fanpui lo mah ila, ani ka hmangaihna hi a nep chuang lo va; car chhunga infawp ve kher lo mah ila, an in thim rikreka kan inpawm chial theih aia hlu hi kei chuan khawvelah ka hre bik chuang lo.

Sheeran-a angin thiante inchunga zan thla eng lawma thut pawh ka châk lo a ni bik lo; mahse, kei, mihring azawnga dawihzep ber mai hian amah hi phu lo em hian ka inhria a, miten amah an nuihzat ka hlauh avang zawkin mite hriata pho chhuah hi ka hreh a ni.

“Engvangin maw?” in ti em ni? Ka hrilh ang che. Ka phu lo em a, kei ang mai mai nen hian an inzui tih hi miin hre ta sela, kei hi vannei min titu chu an tam ngawt ang, ani erawh, “A va thlang uluk lo ve,” tiin an dem ang a, thenkhat phei chuan an nuihsawh hial dawn asin.

Chutianga miin an sawi emaw, an dem emaw, phu tawk aia hniam zui anga an sawi tur chu ka ngaingam lo va; an nuihsawh lehlek phei chu a ngaihtuah pawh ka ngaihtuah ngam lo. Chuvangin, inthlahlel tih hriat taka inkhawm bâng inzui haw te, dawra kal dun leh kan chawlh vena phak tawk thingpui dawra chawlhpui tih vel pawh duhin châk ve thin mah ila ka puitlin ngam ngam ngang lo
a ni.

Ka hmangaih, ka dawihzep avang hian min ngaihdam rawh aw...!! Dawihzep ber kher i thlang hi tifuh lo i inti a ni mahna; mahse, mi sawi kaia i awm tur hi ka ngaingam ngang si lo va, dawihzep chan ka chang ta mai a nih hi.

Nula leh tlangval, in duh leh inhmangaih takte thu dun ta chu, chung lam pawikhawih lek lek (?)-a chet chang pawh kan nei; mahse, ani hi ka ta a nih hma chuan ka khawih chhe lo vang. Pathian ka zah a, Pathian hi zah lo pawh ni ila amah ka zah vang talin ka khawih chhe lo vang, ka ta a nih hma chuan.

An ina ka len apiangin min hmangaih leh hmangaih loh ka zawt fo va, “Ka hmangaih che,” a tih lai hmel ai hmuhnawm dang reng reng ka la hmu ngai lo. Ni e, kei pawhin ka hmangaih a, hmangaihna khura nula leh tlangval tlu lut chu a hlim pawh kan hlim tur a ni reng a ni.

Ka hmangaih, ka tan vul reng lai, min hmangaih leh hmangaih lo zawh che hi ka duh reng a, “Ka hmangaih che,” tiin min chhang zel thei reng bawk la tih hi ka duhthusam a ni.

How Would You Feel
- Ed Sheeran -
You are the one girl
And you know that it's true
I'm feeling younger
Every time that I'm alone with you
We were sitting in a parked car
Stealing kisses in the front yard
We got questions we should not ask but
How would you feel, if I told you I loved you?
It's just something that I want to do
I'll be taking my time, spending my life
Falling deeper in love with you
So tell me that you love me too
In the summer, as the lilacs bloom
Love flows deeper than the river
Every moment that I spend with you
We were sat upon our best friend's roof
I had both of my arms round you
Watching the sunrise replace the moon
How would you feel, if I told you I loved you?
It's just something that I want to do
I'll be taking my time, spending my life
Falling deeper in love with you

Kan in

Lian deuh atana it châng hi ka ngah mai.

Hmun rem lo tak, kawtzawl pawh a nei lo a ni. A chhungah mi hip thei thil kan kawl chu sawi loh, mi neih ang kan nei pha lo zawk, thingpui tih loh chu.

Nikhua ka hriat ve tirh ata kan in hi lun loh lai a nei lo thung. Naupang chumchiap ka nih lai atangin ka patea te, ka ni fate, ka nutei te leh ka putea te tih ang reng hian min chenchilh deuh reng a. Tlema kan unau kan leikân ve deuh chinah kan thiante an lawi lut nasa a, a bikin ka thiante hi an ngampa zualin ka hre thin, tun thleng hian.

Rui leh mi ang pha zân lote pawh an lo lawi lut fo va, tumah lungawi lova chhuak ta hi ka la hre lo.

Inleng lut kan tam vanglai tak tak phei chuan a neitute hian thutna kan chang lo fo va, inleng thenkhat phei chu pawna an awm a ngai hial a; ka farnute hian thingpui hi khawhar ina sem ang deuh tak taka semin, "Chang lo tunge la awm?" tih lauh lauh châng an ngah mai.

Ngampa tak tak pawh an tam a, kan fridge-a ei tur awm ang ang hi an it zawng a nih chuan min dil lo, an ei mai; min dilin ei phal lo pawh ni ila an ei loh phah chuang lo vang. Rawn lut tawrha chawbel zen nghal ngawng ngawng te, mahni thingpui tur in chhuan mai te pawh an awm a. "Zanin tlaiah chaw ka rawn ei ang," tia min hrilh lawkte hi chu bengvar angreng tak an ni.

Wifi password-te hi han thlak ve sateh thin mah ila, an hai chhuak tho tho!!

A kawi zawnga ngai duhtu tan chuan chhungkaw inawpna mumal lo, duh duha pal darh theih, chhungkua pawh vawng zahawm thei lo kan nihna chen pawh a awm ang. Mahse, chuti lo zawnga chhut chuan malsawmna a ni ve tho ka ti thin.

Kan chhiat, kan thatah kan ina lawi lutte hi kan rinchhan, kan inhnemna, min puitu an ni a; an tana ui nei lo chhungkua (ka insawi thei mah mah em aw?) tan hian a tul hunah min tlanchhiatsan ngai lo.

Ka pa khan a damlai khan, "Keini in chhe tê-a lo lawi lut duhte chu hnar reng reng loh tur, an ei an in avangin kan nghei lo vang," a ti a. A sawi ang takin tumah hnar kan neih ka la hre lo va, kan nghei phah tâk pawh ka hre hek lo.

Kan in hian hmel mawina nei lo mah se a nuam ve viau a nia!

Ni 4 paw’n tlai se

Mizote zîngah pawh thâwkkhat laia hla lâr bera chhâl ngam, ‘Ni 4 paw’n tlai se’ tih hi hre lo kan tam lo vang. Sapho chuan, ‘Four days late’ an ti a; Lal Isuan ni li lai thlâna phûm tawh, Lazara a kaihthawhna hla a ni a, mihringte tân chuan beisei a awm tawh lo; mahse, Pathian nên chuan engkim tihtheih a ni.

He hla phuahtu, Aaron Wilburn hi Alabama-a piang leh seilian a ni a, a naupan lai atanga, “Engtikah emaw chuan hla phuahtu lâr ka la ni ve ang,” ti tang tangtu a ni a. A tum ang ngeiin No. 1 kai pha hla a neih zawng zawng hi zâwt thut ila, a sawi zung zung thei tawh lo hial mai thei, chuti khawp chuan a hlawhtling a ni.

‘Song of The Year’ atâna thlan tûra chhawp chhuah (nomination) tlâk hla a ngahzia leh chawimawina a dawn tam tawhzia te, Dove Awards leh Grammy Nominations thlenga a lan phâk thu te, Alabama Music Hall of Fame, Muscle Shoals, Alabama-a a tel phâk thute hi sawi vek dâwn chuan ninawm a chang thei hial ang.

Wilburn-a hian talent a nei tha a, fiamthu thiam tak a ni bawk a. A hla phuahte hi musical style leh genre chi hrang hrang - Southern Gospel, Country Gospel, Contemporary, Black Gospel, Praise & Worship leh Inspirational & Contemporary thlengin a hâwl kim a tih theih. A hla tam ber hi Mizo rilrem zâwng an ni a, Country artist lar - The Oak Ridge Boys, Doyle Lawson, Tammy Wynette, Johnny Cash leh Lee Greenwood te hi a hla saksaktu tam pâwl an ni.

Pathian fawh fuh
‘Fahrahte Nu’ tia an sawi thin, Mother Teresa khan, “Kan damloh hi Pathian min fawhna a ni,” tiin a sawi thîn a. He thu hi a dik a nih ngai chuan kan hla sawi, ‘Ni li paw’n tlai se’ tih phuahtu hi a fawh fuh pâwla mi a ni ngei ang.

Kum 1995-a a phuah a ni a. A phuah hma kum, 1994 nipui lai khân na tak maiin a damlo va, doctor pângngai 4 bâkah specialist 3 ngawtin an vil chung pawhin that lam a pan hlei thei lo. Damdawi in awm man tam tak a ba tawh a, ni tinin a awngrawp telh telh bawk si. Zân a mu thei lo va, a nun chu a beidawng takzet a ni.

Zan khat chu a mu thei lo lehzual a, zîng dâr 3:00 vêlah thovin Pathian a pâwl a, Bible a la a, Johana 11:5-6 a chhiar thlen chuan a mamawh zawng zawng chhânna chu Isuaah a awm a ni tih hriain a beidawnna chu lâk kiansakin a awm ta a.

Amah ngeiin heti hian a sawi a, “Ka tap nghâl hawm hawm a, ka mittui ka dang sêng lo. Ka taksa leh rilru hi damin ngai ka awh leh dâwn a ni tih hi chiang takin ka hre nghâl a ni,” a ti a. “Lal Isua chuan, ‘Tidam tûr chein ka rawn pan mêk che,’ ti mai lovin, ‘Ni li lai pawhin tlai ila, a hun ka tihah chuan ka rawn thleng mai ang,’ tiin a rawn sawi a ni,” a ti a ni.

Tichuan, Wilburn-a chu hun rei tak damlovin, doctor-te pawh beidawngin amah ngei pawhin dam a thlâkhlelhna zawng zawng a bo hnuah, mihringten an tih theih zawng zawng an tih tawh hnuah, Pathianin hun a tihah damna chu Pathian atangin a chang leh ta a.

He a thil tawn avâng hian a dam hnu kum khat vêlah he hla ropui, khawvêla Kristian tam takte vêltu leh nun kawng dik zawhtîrtu hi a phuah chhuak ta a ni.

Kum 2000 chho vêlah khân Karen Peck & New Rivers Songs-in thiam takin an sa a, Southern Gospel Radio pathum - The Gospel Voice, The Singing News, US Gospel News-ah te chuan No. 1 a hauh zak zak a. He hla atang hian mi tam takin thlarau malsâwmna an dawn phah mêk zêl a ni.

How Great Thou Art!

Eng ni lo mah ila, saptawng hi han telh ve thlazen ila, pâwl sâng tak zir pawh kan ang ve mahna!!

Hla thlûk nei chi hi engzât mah ka la phuah ve lo pek a, mi phuah sa erawh ka phuah ni zâwk se tih eng emaw zât ka nei tawh thung. Ka phuah ni zâwk atâna ka ît tam tak zînga a chung bera awm chu ‘Aw Lal Pathian, i kutchhuak thilsiam tinrêng,’ tih hi a ni. Kei chauh lo pawh nalh titu an tam a ni ang, kum 1974 April thlaa Christian Herald chanchinbuin poll a buatsaihah pawh he hla hi America rama Pathian fakna hla tha berah an thlang tlat!

A phuahtu hi Swedish pastor, Rev. Carl Boberg-a a ni a, tuna saptawnga kan hmuh anga let chhuaktu hi Rev. Stuart H.Kine a ni tih kan hre fo bawk.

He hla hi kum 1950 chho atang khân saptawnga sak lar tan a ni a, heti taka sa lartu chu Billy Graham Evangelistic Team-a mi, George Beverly Shea (Isua neih ka duh zawk tih phuahtu) leh James Caldwell te an ni.

America rama sa lartu hmasa zâwk chu Caldwell hi a ni nghe nghe a, kum 1951 khân Long Island-ah a lo sa vang vang tawh a. A hnuah Billy Graham-a team hian nasa taka vawrh larin Shea leh Cliff Barrows ten an sa ta thin a ni.

A phuahtu, Rev. Boberg-a hi pastor a nih bâkah Sanningsvittnet chanchinbu enkawltu a ni a. Kum 1886 khân tum khat chu, a bial fanna lamah pawh a ni mai thei, Sweden chhimchhak lam vaukam a hrût kual a. Ni khat chu chhûn pachangah ruahin a chhu hrep mai a, tek a tla de chuai chuai a, ‘ni a lang leh ang’ tih rinhlelhawm hial khawpin khua chuan a bumrosan a, tawmhulna a zawng chung nghe nghe a.

Ruah a tla zo va, ni chu a lo la lang thei nameuh mai. A hnu lawkah chuan siam zawh hlim chiah emaw tih tur khawpa thiang leh mawiin vân chuan a rawng pângngai a rawn chhuah a, a bul hnai lawk ramngawah chuan hram thei sava chi tinrêng chu an rawn chiar lehnghâl nawk nawk a; a thlir nuam tâwk chauhvin thlifîmin chhûm a chhêm kal dêl dêl a. Thing hnah kara ruah mal la tlingte chu ni chuan a’n chhun tle ser ser a, a pawi an va sawi lo tak!!

Eng dang mah a ngaihtuah thei ta lo, khua chu a thlîr a, inrin pawh a inrin hman hmaa Siamtun a thilsiam mawi lutuk a rawn chhawp chhuah chu thuin a mawizia a sawi chhuak zo lo. A thingthi a, lawmthu a sawi a, a ‘Amen’ rual chuan hla a rawn lang nghâl zawt zawt a. ‘O Store Gud, nar jag den varld beskader’ tia bul tanin châng kua laia sei poem, sawisêl lai tur vâng êm êm mai chu a ziak chhuak ta a ni.

Kum 1925 khân Rev. E.Gustav Johnson, North Park College, Chicago, Illinois chuan saptawngin a let a, hei hi saptawnga leh hmasak ber a ni. Ani hian ‘O Mighty God, When I Behold the Wonder’ tiin a tan a. Kum 1927 khân I.S.Prokhanoff chuan Russian tawngin a let ve bawk.

Kum 1933 a lo thleng a, English missionary nupa, Rev. Kine-a te chu Ukraine rama rawngbâwla an awm laiin khawlai an lênnaah Russian tawnga an sak an ngaithla fuh hlauh mai a. An lo sakna hmun lah chu Pathian thu hria rêng rêng an awm lohna hmun, hmun tawp leh vêng kilkhawr a ni daih nghe nghe a. Mawi ti nupa hle mah se an ngaihsak zui lo.

An rawngbâwlna huang an zauh va, Sub-Carpathian Russia-a rawng an bâwl laiin, chu lai hmun tlangdung inkhawh kham nalh tak mai, Chhûra hun lai ata tawh Siamtu siam ang pângngai bâka mihring remhriatna â tak takin a la khawih danglam loh, vûr incham pût kara thing ding thelh sung mai chuan chu hla, a theihnghilh tawh emaw a tih chu Rev. Kine-a thinlungah a lo nung leh ta a. Châng hmasa pahnih chu rang êm êmin a let chhuak ta.

An nupa chuan Carpathian tlangramah chuan khaw tin fangin Chanchin Tha an tlangaupui a, chutih lai chuan châng thumna chu a dawng leh ta ni.

Kum 1939-ah Indopui a lo chhuak a, Rev. Kine-a te nupa pawh Britain lamah loh theih lohvin an kir a ngai a. Tualchhûngah pawh tha thlah mai lovin Chanchin Tha puan darh hna an thawk zêl a, Indopui a zawh hnuah a châng lina chu a dawng leh ta chauh va; chu chu Caldwell leh Shea ten an lo sa lar ta a, a lar chho ta zêl a. Mizo tawnga a awm hnuah pawh hla thiltithei a ni zui ta zêl a ni.

“Thla bial zân hi chuan current awm lo se,” tia duhthusâm duh hial khawpa thla êng lawm vânga thilsiama Pathian inpuanna hmu chiang; lirthei khu, polythene leh sarang ten a bawhbuai hma khawvêl hmu châk tlat thin ang mihring tân chuan he hla kûrpui tham a tling a ni.

Ti daih ila, Country Roads hla châng hnihna phuah a nih laia khawvêl awm dân kha hmuh ve ka châk thut zêl, engtiang takin mawi ang maw?

January 18, 2013 (Zirtawpni)
Dar 4:38 PM

A pianchamah amah nên

Zân a ni a, zan dang zawng aiin boruak a vawt zual a. Inah hian ka tangkai lo khawp a, ka awm khât deuh bâkah ka awm ve chhun pawhin mahni hna thawkin ka khâwlthluaknei hmaah ka thu ngawt ngawt a, ei huna eia in huna in leh tawp mai thin ka ni.

Chutiang chu ni mah ila zânin kher chu a vawt êm a, kei ngial pawh ka chêt chhuah a ngai a ni. Ka farnute meilum chhêm kan nghah chuan khaw vawt hian min hmet hlum hman mai dawn takngial nia ka hriat avângin kan sumhmuna meihawl leh sikri chu chuhin meilum chhêm turin ka phek chhuak ve ta hial a ni.

Chutih lai chuan kan kawt chhak deuh maiah chuan râwlthar rual hian khaw vawt hre ve lo niâwm tak hian tingtang ri dik kim mang lo hian Krismas hla an lo sa kal rawih rawih a, ‘Kumpui sûl a lo vei châng hian...’ tiin a kêl râwla kêl râwlin an lo zai nasa mai.

Ka inham belmang lai tak chuan ka phone chu a lo ri tat tat a, laklawh pawi sawi lovin rang fahranin ka ipte ka zen a, message min thawntu hming chu ka’n en zuai a, ka mi nghah hming chu ka zu hmu a. Ka che vêl pawh ka phur sawt, chhiar mai lovin mei chu ka nun phawt a, a kan kaiah ka chhiar ta chauh va.

Phur êm êmin ka inbox chu ka hawng a; mahse, phur ang a ni lo. A ni lo mai a ni lo, ka nunkhua zawng zawng min thlâksak vek thei hial dâwn tlat. Chu ka inbox-ah chuan nula hnên atanga nichin maia ka dawn, “Lo lên tum buai duh tawh lo mai rawh,” tih chu a lo awm kalh a.

Ni e, tun ni li vêl kal ta atang khân he nula nen hian kan inbe mumal thei lo tan a, a thiam lo zâwk nia ka inhriat avângin theihtâwpin a chinfel dân tur pawh ka zawng. Message ka thawn tam zâwk min chhâng duh lo va, ka call pawh a la duh lo fo; a lâk chhun pawhin a rûl tâwk chauh zêlin min chhâng a, thil sawipui a har a ni. “Ka laklawk êm mai, duhtâwk rih phawt ang, nakinah kan la sawi dâwn nia,” tih chu a tawngkam ka hriat zin ber a ni a, ‘nakin’ a tih chhûngin heti chen hi hun a liam ta.

Ka beidawng duh chuang lo va, a thiante kaltlang tala biak ka tum a, ka beih ngial hnuah pawh ka hlawhchham lo chauh zêl. Tun ni li vêl chhung hi he nula biak tum hian ka hmanhlel a, a vêlah hian tlangvâl puitling, mahni theihna laiah chuan induh ve larh thin hi ka thên kual vêl mai mai a ni ber.

Zânin tlai thlengin ka la beidawng duh chuang lo va, zanriah ei dâwna message ka thawn chu min chhâng tawh dâwn lo emaw ka tih hnuah ka rin loh deuhvin min rawn chhâng a, min chhân dân lah chu a duhawm lo êm êm zui bawk.

Chhûn lama ka hnathawk hi ka haw tlai deuh thin avâng hian zânah hian mi mut hun dâwn tawh âwm vêlah hian ka lêng chhuak ve thei deuh chauh fo va, zânina ka message dawn ang deuh chi hi chu ka tlai deuh tum leh chhûn lama ani a lo hah ve deuh tum chuan ka dawng fo, zânin erawh chu a dang a ni. ‘Buai’ leh ‘tawh’ tih thumal pahnih hian min tibuai zual.

Message ka thawn leh hrâm a; mahse, min chhâng zui duh ta lo.

Ka lum pup pup a, nichin lawka thlan tla lo chauhva vawt tia khur khân vawt ka hre tawh lo, ka sahâl nghâl huam huam ringawt.

Ni, a âwm a ni. Kei hi tlangvâl vânduai chi hi ka ni ve hrim hrim a. Ngaihzâwng hi nei ve nual tawh mah ila Krismas vuakvêtah hian ka âwl hlauh zêl. He nula nen pawh hian kum hnih dâwn inkawp tawh mah ila Krismas kan la hmang dun lo: nikumah khân work camp-in ka kalsan a, a kum lehah lah a pu boral kum a nih avângin a nute khaw lamah an hmang bawk si. Kuminah erawh chuan, Krismas hma ni 10 awrh thlengin harsatna kan la nei lo va, kekawr pawh min la leipui!! Tunah erawh a dang ta.

Nula chu sawi loh, hmeichhia hrim hrim zîngah hian ani ang hi ka la tawng lo. Ka tlangvâlpui tam takin an sêp rawtui thin - a vun ngo no chek te, a khabe kual invuah fuh êm êm mai leh a hmui chung lama inhmeh êm êma khuavâng a neih te, a nuih zâwnga a ha var rual tak lo langte leh a biangsum lo lang thin te; a mitmeng, fiah lo niâwm taka bûi deuh lek lek, mi dangin pu se tuma inhmeh zawh loh tur, en chiana amah chei bertu ni si leh fiah kâk lawi si te, a pian tâwk tek tawk tak maite chu nei kher lo pawh ni se, a nunphung leh khawsazia chu ka tân dampui tham a ni a, thihpui tlâk a ni bawk.

Kei hian mi ka ang lo nge mi hian min ang lo pawh ka hre lo. Hmangaihna lamah hian hmêl leh pian te, hausakna an tihte hi engah vak ka ngai lo. Tunlaia ka thalaipui tam takten hmêl an dah pawimawh lutuk tate hi ka lo haw thin. Ka laka hmangaihna hmêl tilang tam apiang hi ka tân chuan an mawi a, an hmêl pawh a tha ti tlattu ka ni.

Ka message dawn chuan thui tak min hruai a, Valzotea angin kan tuanna thin mualte chu a takin va fang kher lo mah ila ka thinlung mitthlaah a lang zut zut a. Kumin furpui laia Dâwrpui pheia nihliap tereuhtê khuma ruahpui vânâwn hnuaia kan kal dun lai te; ka pheikhawk thar ka bun tuma an kawt nâl leh ka pheikhawk hnuai lo inmil lo lutuk avânga chiang êm êma a hmai hma ngeia pa tak maia ka thal tawp lai chen chuan a lo lang zut zut a. A tel lova ka awm theih loh ang hian ani hi ka tel lo hian a awm thei bîk tihna em ni ang, a ni thei lo. Ni thei leh si, ani chuan a thei mai ang, kei erawh hi... ngaihtuah zui tur ka awm lo, ka chiang lutuk!!

A tân chuan ka ni ve kher em tih chu ka hre, ka tân erawh chuan ka khawvêl a ni a; a vir ang angin ka vir a, a hawi lam chu ka en thin a ni a, a thlêkna lam chu ka tan lamte an ni mai. Amahah hian ka awm a, keimahah hian a awm bawk. Ka tul ve êm êm nia ka inhriat nite hian ka lo theihnghilh palh a ni tih ka hre chhuak leh ziahte hian ka kiangah a awm reng a ni tih a tichiang tâwkin ka hria.

Kan thenawm hnaia râwlthar rual hlim lutukte chuan ka thin an tirim zo va, an zai pawh tuiin ka ngaithla thei tawh lo.

Mahse,
‘Awm lai vei leh lusên fate chantâwk hi dâwn ve teh,
Hnutiang mual lian hnu hi ngaiin an tap e;
Par ang an lawm hnu he ni ropui lo thlen hian,
Chhûng kim dar ang lên lai kha ngai zualin, tapin luaithlipui an nûl ngei ang,’ tih chu an rawn sa thleng.

Ka mesasge dawnin min den aia nain chu hla châng chuan min rawn dêng ta.
*************

Khua a thim sawlh sawlh tawh a, mi chhungkaw Krismas châkkhai lam haw, an fate niâwm tak, naupangte nena hlim taka an in an panna kiangah chuan kan in, vêng mawnga mi chu ka êm rawih tawh lam nen chuan ka pan ve hnak hnak a.

Mite chu an duh leiin an haw, an duh tak lei haw kher lote pawh chu a leina an neih loh vâng ni lovin an duh an hmuh zawh loh vâng a ni tih ka chiang êm êm a, ka awt a ni.

Ka êm mawngah chuan dâl Rs 10.00 man leh anhnah têl hnih a let ngât a, chu chu kan chhungkuain zanriah atân leh naktûk nilênga kan rin tur chu a ni, a bâk duhin ei châk mah ila, ka thawh chhuah sumin a daih lo.

Ina ka fate lo awm tur chu ka mitthla a, nizâna kan mut hmuna kan thenawm nauten vawiin lama an Krismas thawmhnaw tur leh an lâwm an lei dâwn tih an sawi laite chu ka ngaihtuah kîr a, naupang mai mah ni se an awt ve thu an sawi duh bîk lo; mahse, engmah sawi lova an ngawihna chuan ka mittui a ko chhuak a, sawi se ka hau emaw a ni ang, an sawi lova min vêl leh bawk si!!

Pêk theih ka duh êm êm chu ka ril-a rahte chu ka pe thei si lo, tui taka mi leh ka fate an mut hnuah hian hnathawh chauh vâng ni si lo hian ka va hah thin tak!!

Pathian hian kan chungah zah a ngai a, chhuan chham êm chuan min siam bîk lo. Pasal suna ka fate pathum, a lian ber pawh Pâwl 6 zir chauh châwm mah ni ila ka taksa a chak a, hmeichhia mai mah ni ila ka fate zirna mamawh tâwk leh chhum tur chu kan la nei ve zêl. “Thawk na na na chu Pathian pawh hian kan nghei a lo phal lo a ni,” ka ti thin.

Mahse, hunpui a lo inher chhuak a. Mite chu kum tîr atanga intuak kher lo pawhin an duh chu an thla khat lâk luhin an lei thei vek; kei erawh chu kum tluana ka tang fat fat chung pawhin Krismas tûka sa leina tur mai mai pawh ka khâwl ngah zo hman ang em tih chu ka la chiang thei lo cheu mai si.

Kal pah chuan ngaihtuah loh loh ka ngaihtuah a, “A pa khân vânduaina tâwk lovin min la dampui ni se, hetiang êm êm hi kan ni lo tur,” te chu ka'n ti rilru leh ngawt thin. Mite angin duh duh lei pha lo mah ila, anin min dampui lai kha chuan Krismas tûkah kha chuan chhung kimin kawr thar kan ha chhuak thei vek a, sa pawh kan ei ve thin a nih kha maw le!! Tunah chuan a va dang ta.

“Mami pa, i fate châwm zo lova rualawt rêng rênga ka siam hi min ngaidam rawh aw!!”
****************

Kan thenawma râwlthar rual hla sak chuan min den nat êm avângin ka tho zawk a, ka meilum chhêm pawh ngaihsak zui tawh lovin inah ka tlan lût a. Ka farnuten, “I jacket hman thiam,” min tihsak mai, ka hâk than êm êm mai chu la lawkin engmah pawh sawi chuang lovin ka chhuak lehnghâl a. Ka nu’n ka kalna tur min rawn zawh leh pawh chuan, “Thiante inah,” ti chauhvin ka chhâng hman tawh.

Nula lamin ka rilru a la tawh lo. Nula nena Krismas ka hman dâwn loh avângin kei chu vânduai ka inti a, pawi ka ti. Mite chu kum tluanin an lo vânduai thei dâwn a ni tih ka lo hre ngai lo va, chu ka hla ngaihthlak chuan min hrilh a, ka hre chhuak thar ta thut a ni.

Chapo thu ni lo sela, kei chuan ka duh duh ka lei thei a, a tula ka nula-i tihlâwm theihna a nih dâwn phei chuan ka sum zawng zawng pawh ka hmang zo phal ang. Mahse, chu ngawt chu a ni lo.

Tuna hunpui hlim taka hman tuma ka er mek lai hian kan bul hnaiah hian lusûn khawhar hnem ngai an awm ang. Lusun êm an awm loh pawhin he Krismas avânga lungngai êm êm nu leh pa, sual vâng ni hauh si lova an fate duh phuhruksak zo lo an awm dâwn chiang lutuk tih chu ka hre thar ta thut a ni.

Kawnga kal pah chuan thin thate chu message ka thawn zung zung a, innghahkhâwmna tur hmun hrilhin, “Tun atanga minute 15-ah chuan thlen hman vek tur,” ka ti hlawm ta. Kei pawh chu hmanhnawm êm êmin ka phe hlawk hlawk bawk.
******************

Kan in ka lût a, naupangte chuan an tih dân pângngaiin min lo lâwm chiah chiah a, engmah an duhzâwng ka hâwn dâwn lo a ni tih an chian tlân tawh avângin tumahin chu lam chu an ngaihsak lo. Ka fanu lian ber chuan chaw bêl a lo suan chiah a, ka chawhmeh hawn chu zânina kan hmeh nghâl tur a nih avângin ka phawrh a, lo buaipui zui turin ka ti a.

Ka intifai thuak thuak a, darkar chanve vêl hnuah chuan zanriah chu kan ei ve ta.

Zanriah kan ei lai chuan naupangho chuan vawiina kan thenawm naute thil leh thar chanchin chu an sawi sap sap a, engtin mah ka chhâng lo. Nizâna an lei dâwn tih an sawi lai ang bawkin tumah chuan an awh ve thu an la sawi chuang lo.

Zânriah kan ei kham a, khua chu mi seh ngawt ngawt khawpa vawt ni mah se ei tur pawh nei mumal lo tân meilum chu vâna rah ang a ni. Naupangte chuan kumin kum tîr lama kan Kohhran Hmeichhehovin jumble sale an buatsaiha mi ka leisak, an kawrlum chhuanawm lo tak tak chu an ha far a, keiin kum li vêl ka lo rin tawh ka puanbah lum (shawl) chu bâtin thutthlengsei kan neih chhunah chuan kan nufa za chuan engmah sawi lovin kan \hu ngawi thap a.

Naupang rilru thianghlim tak takte hmêl chu ka en thin a, an tâna nu nih ka tlin lo ngawih ngawih niin ka inhria a, ka thinlung chhungril ber atangin ka indem a ni. Kan tukverh atanga thenawmten Krismas lawm nâna êng mawi tak tak an tihphêt chu ka en ngar ngar a, keini chhûng chuan kan mamawh ngawih ngawih, meilum chhêm alh tur takngial pawh kan neih loh laiin anni chuan an kawt thlengin an tiêng uar mai si. Ka hawina lam apiangah chuan lungawi loh chhan tur tha tâwk tak ka hmu nghâl zêl a ni ber mai.
*****************

Keni thianho hi pariat lai kan ni a, tlangvâl puitling thah tawh, mahnia intungnung thei rual thah kan ni tawh chung hian tumah hi tla fâl hi kan awm ngai meuh lo. Zâninah ngei pawh hian ka message thawn avâng chuan kan thianho zînga pakhat inah chuan minute 20 hnu velah chuan kan kim thap a, a then phei chuan min lo thlen khalh leh hman hial zâwk.

Nula nena kan inkar boruak chu an hriat vek tawh avângin chu lam chu a nih an lo ring fur a; a nih loh thu ka sawi pawhin a tîrah chuan an âwih mai lo. Awm pawh a âwm viau, khati khawp khân kan inzui ve a, eng emaw thu pakhat inbahfuh loh vâng mai maia inthen tur ngawt chuan min ring bîk lo, kei pawhin ka inring bîk lo.

Ni e, ka thiani chungchângah chuan kei pawhin sawi tur tam tak chu ka nei. Kan inkar boruak kal zel chu hrilh duh pawh tam tak ka nei; mahse, chu lam chu zâninah hian ka rilru-ah engmah a lang lo. An beisei loh deuh thil ka sawi ta thung a.

A tîrah chuan ka thil rawt chu pahnih khat chuan tha an tih loh vâng ni lovin, tul an tih tehchiam loh thu an sawi. An tih tur âwm rêng pawh an ti a tih thei ang. Kei hi hetiang lam ngaihsak lo tak ka ni a, hna lama kan rim deuh chu thuhran nise, ka hman reng pawhin Kohhran leh khawtlâng tân hian ka tangkai lo êm êm a, keimah atang hian Kristian tha takte tih tur âwm ang tak hi ti tura beiseina pawh an lo nei lo pawh a ni mai thei.

Kan sawi kan sawi a, darkar chanve âwm vêl hnuah chuan kan ‘aw’ tlâng thei ta. Kan Branch YMA hruaitute zînga a phone no. kan neih chhun chu kan be ta nghâl a.
*******************

A la hma viau na a, chhûn lamah ka hah deuh avâng leh khua a vawh êm avângin mut mai chu a tha tawh hle niin ka hria a, naupangte pawh chu an kun deuh lap tawh a, kan ‘pang ber phei chu ka mal chungah chuan a mu bâm tawh a. Khua chu a vawt bawk a ni ang, khawlai thâwm pawh a reh a, tlangval lêng chhuak peih pawh an awm lo emaw tih hial tur a ni.

Kan kawtah chuan pên ri a lo ri khut khut a, kan in hi vêng mawng tlabirha awm a nih avâng hian a bul hnaia chêngte bâk hian kan kawt kawng hi kan zawh ngai meuh lo va, tun ang hunah phei chuan reh thei tawh tak a ni.

Pên thâwm chu a dang riau va, chutiang ang huna kan kawt kawng rawn zawh an awm hrim hrim pawh mak tih tawh naka laiin an thawm chuan kan in chu an rawn pan tlat ni hian ka hria a, naupangte hriat chiah si loh chuan ka tang deuh hru a.

Beisei deuh si, ring ngam chiah si lova ka awm lai chuan kan kawngkhar chu an rawn sawi dawt dawt a, naupangho pawh chuan mak an ti a ni ang, an meng phâwk deuh hru a. “Ngawi rawh lawk a, ka rawn hawng e,” tih pahin ka tho va, ka va hawng ta a.

Tlangval lian ziah zuah tak tak paruk lai hi kan sumhmunah chuan an lo ding thuau va, “Lo lût rawh u,” pawh ka tih hmain an rawn lût nghâl a. Ka lo rin dân mai mai chuan, vêng mawnga awm tiin a in chhe berah hian zu in tur an rawn zawng dâwn ni ngeiin ka lo ngai hmanhmawh pek a!!

Chutia hamhaih vânga engmah sawi lova kan ngawih reng lai kawtah chuan thâwm a lo ri leh khut khut a, tlangval zînga pakhat chuan kawng chu va hawng vatin tlangval pahnih hian thil rih hmêl deuh hi an rawn zâwn lût tawih tawih a, kan kawngka bul, in chhûng chin siah chuan an nghat ta dawt a, ka bangbo telh telh mai.

Ka fate nena thil awmzia hre lo lutuka kan awm lai leh eng ber nge thleng ta pawh hre lova kan ngawih thap lai chuan an zînga pakhat chuan, “Ka pi, min hre hlawm em?” a rawn ti ta a.

Keia hamhaih leh mak ti bawk si chuan, “A... aw, hria e. Aih..., ka hre lo che u. Kan vênga mi em ni in nih a?” ka lo ti buh nuai a.

Ani chuan, “Aw, ni e, min hre lo chu a lâwmawm nasat chu. Kan rawn thâwng thut cheu va, min lo hre thiam dâwn nia; thutlûkna kan siam har bâkah kan inrawn khâwm tlai deuh atin ni. A zia lo khawp mai,” a ti a.

Ka bangbo telh telh mai.

“Ka pi, hei kan hriat angin Lal piancham lo thleng tur chu ni nga emaw chauhvin min dang ta a. Kum tîr atanga erin hman nawm loh hlau rêng rêngin kan khawsa a; nangni pawh chutiang bawk chu in ni ang tih kan ring. Tichuan, zâninah mai khan keini thianho hi kan inrâwnkhâwm a, kumin chu kan pawisa neih ang angte hi mahnia hmang ral mai lovin mi dangte tân theh chhuak ve teh ang u. Hei zat hi Krismas kan lo hmang tawh a, kan nawmsakna tur ringawt kan lo ngaihtuah thin. A piancham kan lawmsak hian mahni insengsovin, a nun hlan hial tur a ni tih inhre chungin a lo kal a ni si a, keinin a piancham kan lo lawm dân leh kan lo hmuah dân nen hian a inpersan ta êm mai tiin kan vêng chhûnga keini aia harsa zâwkte tanpui tha kan ti tlang a. Zâninah pawh hian in in kan rawn thleng ta a ni,” tiin rawn lut hnunghnung pahnih zînga pakhat zâwk chuan a rawn ti chhuak ta a.

An rawn luh tirha tawng hmasa ber chuan, “Ni e, ka pi. Zânina kan thil rawn tih hi a tam thei hauh lo mai a, nangni hian tlâwmah lain ‘Tanpui kan ngai lo ve,’ pawh min lo ti ang tih kan hlau khawp mai a, keini hi kan inthlahrung êm êm zâwk a ni tih min hriatsak ula kan duh a ni. Kan neihnun êm avânga he thil hi ti kan ni lo va, kan biak Pathian hian kawr pahnih kan neih chuan a nei lo hnêna pe tura min tih miau avângin kan Krismas hmanna tur ai tiin kan neih ang ang theh khâwm mai kan ni,” tiin a rawn sawi zawm a.

Engmah ka sawi ve hma chuan pakhat dang a lo tawng leh a, “Keini nawmsak loh hlauva he hun kan hmuaha kan hman mek lai hian,  kan kiang lawkah hian sum leh pai leh khawharna avâng te, natna avângtea he hun lo thleng tur huphurh êm êm an awm tih ngaihtuahna hi kha chen kha kan lo nei tawh lo thin. Kan inngaihtuah chiang a, dam vur chunga ngaihzâwng hmanpui theih dâwn loh vâng mai maia kan buai chung lai hian, keini tawrh aia nasa daih tuar an lo awm reng mai si. Keini thianho hian zânina kan thil tih hi ti turin kan inrawt chhuak ta a ni,” a rawn ti ve a.

Asawi mawlh mawlh lai chuan a jacket ipte chu a zen a, lehkha ip (envelope)-a fun thil a rawn phawrh a, “Ka pi, khawngaihin min dawnsak hram rawh,” tih leh hnialna hun pawh awm aih lovin ka kut leh chu lehkha ip chu a hmehbel nghâl a, “Hei in ai lum tur, meihawl bag khat nen hian aw..,” a ti zui a, ka dawng chu a ni deuh nghâl der mai.

Mumalin ka awm thei meuh lo, ka lâwmna nge nasa anga ka mak tihna, khawi lam malsâwmna nge a nih pawh ka chhiar thiam tawh meuh lo. Buh deuh nuaih bawkin, “A va mak teh thut ve, min tibuai zo vek mai. A..., engpawh ni se, kan lâwm. Kan chhûngkua hi hei hi kan ni mai a, kan mangang takzet a ni. Min tanpui a, kan lâwm a ni mai e. Sawi tur ber pawh ka hre lo,” tiin kan pa boral tawh dânte pawh ka hrilh ta nualin ka hria.

Ka sawi ve pawh chu an ngaithla lo, ka sawi lai lai chuan a then chu pâwnah an lo chhuak hman a, lâwmthu sawi nân thingpui sen tal lum ka’n tum vei nen, “A ngai lo, kalna tur kan la nei nual si,” tih leh chhuah an rual a, chelh hman pawh an ni lo.

An chhuak fel a, ka harh zawk a, ka mittui a tla nghal zawih zawih a. Naupangin min biakna pawh ka chhâng thei lo. Lâwm lutuk avâng hian mittui a tla thei a ni tih ka vawi khat hriatna a ni.
*******************

Tlawh tura kan inruahman kan zawha ka haw chuan a lo tlai tawh fû mai. Vêng mawng tlabirh fang kan ni bawk a, kea kal ngai vak lo nih nen, ka chau kher mai.

Ka mu nghâl a, zânina kan tlawhte bâkah khan kan bul hnai mai ni si-ah kan tlawhte aia nuamsa bîk hauh lo tam tak an va awm dâwn chiang em!! Anmahni ngaihtuahna avângin ka muhil mai thei lo va, an harsatna chu zu hriatthiampui vek lo mah ila ka tawrhpui a ni. Chutih rualin zânin ang rêng rênga ka hlim zân hi ka la tawng lo. He leilung luaha malsâwmna min pêk chhan ang chu zâninah ngei hian, min chhandam tura a fapa a rawn tirh champha denchhen ngeiin ka ti niin ka inhria a, ka lâwm a ni.

Mi hnêna thilpêk kan hlan hian a ropui leh ropui loh chu kan thil pêkah ni lovin, a petu rilruah zâwkah a awm a ni tihte chiang takin ka zir chhuak ta bawk.

Krismas ka hman tawh azawngah ka hman nawm ber tum a ni zui a. Isua kiangah, a thupek pakhat tihlawhtling chunga hun ka hman miau avângin nuam ti lo thei ka lo ni lo. Amah nena a piancham lawm zet zawng, bialnute piancham lawm nen chuan a inang lo chiang. Tisa thilah chuan a ropui lo zâwk pawh a ni thei, a nawm leh a hlimawm thuah erawh chuan eng nen maha tehkhin ka phal lo.

Hunpui a lo thlen hian, keiin ho ka tih hi mi tân a ho lo tih ka hre thar a. Krismas vuakvêt lo thleng thin lo huphurh êm êm hi an awm kum tin ang, chu’ng mite chunga ‘eng emaw’ tih chu Kristian thalaite tih tur âwm tak niin ka hre thar ta a; chutiang tih chu amah nen ngeia a piancham lawmna tha ber a lo ni.

November 8, 2010 (Thawhtanni)
Dar 12:59 AM

Franklin khaw pa thar

‘Hla phuah nan hian eng tawng hi nge hmang ila nalh awl ber ang?’ tih hi ka ngaihtuah thinna a rei tawh ang reng khawp mai. Mizo tawng bak tawng danga biak theih der si loh hian, Mizo tawng hi chu thlûk a neih (tonal language) sa tlat avang hian kan sit deuh ngawt pek bawk a, eng tawng tak chuan phuah ve ang i maw?

Mipa hlanga zai chu a nuam miah lo va, hmeichhe hlang zai ai erawh chuan mipa hlang zai hian mi chu a hneh awl zawk thungin ka’n hre ve deuh ngawt bawk a!! Kum 1960 tawp lam leh 1970 chhova The Oak Ridge Boys zaite hian ka lung hi a lên thin a, tun hnai deuhvah pawh Gaither Vocal Band zai pawh ka tuipui leh em em tawh bawk!!

The Oak Ridge Boys leh GVB hla pakhat, ‘The Baptism of Jesse Taylor’ ka ngaihthlak apiang hian hla phuah nan hian Mizo tawng hi ka sit phah zual ziah hi chu ka sual vang pawh ni bik pawhin ka hre lo, an phuah nalh êm kher a, Mizo tawngin hetiang deuh hian dah ve dawn ta ila, nalh ti an vâng ve ngawt ang tih ka ngaihtuah thlen ziah vâng mai mai a ni.

Franklin County chu
USA-a Indiana state-a awm daih a ni a, khaw lian pawh a ni lo va, khaw lar pawh a ni hek lo. A lar chhan ber chu kum 1812-a Little Cedar Grove Baptist Church an sak chu a ni deuh mai a, he Biak In hi Indiana-a Biak In hmasa ber a ni nghe nghe a, tunah chuan khualzinte tlawh theiha dah a ni.

He Biak In bakah hian Big Cedar Baptist Church leh Burying Ground, Big Cedar Creek Road, Reily leh Oxford Pike inkar kawnga awm chu a ding bawk. A bak chhuan tur an nei lo va, an chhuan tur neih leh chhun chu an President hlui, Benjamin Franklin-a hming chawia an khaw hming an phuah chu a ni leh mai.

Chu khuaa pa chhuanawm loh chu
Kum 2010-a chhiarpui an neih lai khan mi 23,000 awrh chauh an la awm a, kum 1960 velah phei kha chuan an la tlem lehzual ngawt ang. Chutiang khaw lian lovah chuan nam nileng, nam loh laia pawisa thapa hun hmang reng mai pa chuan a chhe zawngin hriat a hlawh lo thei lo. Nia, Jesse Taylor-a chu a nun a chhe ve em a, ukil hmel hmu reng rengin a hun tha neih pawh a hmang ral tam ta.

Nupui fanau pawh a nei ve bawk a. Mi pate chuan nupui fanaute chawm nan hna an thawk a, an hnathawk haw chuan an fate lawm an hawnsak thin.

Khawvel hmun danga mite ang bawkin Franklin County-a naupangte pawhin an pate chu engkimtitheiah an ngai a, an duhthusama tha ber angin an pate chu an chhuah hlawm thin. Jimmy-a pawhin a pa chu chhuan ve a châk a, a rilru tak chuan a chhuang lo pawh a ni bik lo, sawi chhuah tlak a ni lo mai mai a ni.

Nu ber, Nancy tan pawh an pa chanchin sawi chu thil nuam a ni chuang hek lo. A chang phei chuan amahin a sawi pawh ngai lovin an pa chanchin chu khaw khaha a khah chang a awm a, an insual thelha a ei rawngbawl lai a tlan chhuah tâk dawr dawr pawh a tam a; chu mai a ni lo, a thawmhnaw leh harsa taka a thawh chhuah hmanga an inchhung bungrua a lei khawmte pawh an pa’n  a lo dahkhamsak thul a; a nih loh leh, an pa pawi lo khawih rulh nan a hman a ngai lawi bawk a. Nu ber chuan pa ber chan a chan a ngaih chang a tam mai.

Fapa thlamuantu tur ni awm tak zawk chu a fapa hlauh ang bera khawsak chang a ngah a, an pa chanchin mawi lo thup reng rengin a hun tam zawk chu a hmang a ni ber mai.

Nia, Jesse-a kuta ser awm neu nuau-te chu hna a thawh nasat êm avanga ser ta a ni lo tih chu an khuaa mite zawng zawng hriat a ni.

Frankin khaw pa thar
Chutiang mi, pa ve rêmrâwm tak chu ni mah se Pathian hmangaihna chuan chhun tluk zawh loh a nei tlat lo. Khawlaia rui pawr au teng chhuai chhuai a, a hmaa ding apiang cho thin, ngam loh nei lo nia inngai chuan ngam loh a tawng a, a hmaa kûn lo thei a ni ta lo.

Chuta chin chu Jesse-a te chhungkua mai ni lo, an khawtlang nun thlengin a danglam phah a. Zu zuar thlengin an inhralh chhiat phah a, pawisa khelhna hmun pawh a lun loh phah zo ta.

Khawi lai hmun leh eng hunah nge, engtin chiah nge Jesse-a hian Pathian a tawh chu kan hre lo va, engin a chhun tlu ve em pawh kan hre lo; mahse, Pathianah nun thar neiin Pathianni hmasa mai khan Cedar Creek Biak Inah a dam chhunga Pathian hnung zui tawh tura intiamin Baptisma a chang tlat si a ni!

Khawi lai hmun leh eng hunah nge, entin chiah nge Jesse-a hian Pathian a tawh chu kan hre lo va, êngin a chhun tlu ve em pawh kan hre lo; mahse, Pathianah nun thar neiin Pathianni hmasa mai khan Cedar Creek Biak Inah a dam chhunga Pathian hnungzui tawh tura intiamin Baptisma a chang tlat si a ni!

Nancy pawhin thiante zinga titi nuam a ti ve ta a, an pa pianthar thu chang sawi nuam a ti lo va, an chhungkaw nawm tawhzia pawh a titi tui a ni ta a. Pa nei sia pa nei lo reng thin, Jim-a pawhin tunah chuan pa tak tak a nei ta a, thiante zingah pawh chhuan tur a nei tawh a, a thiante an insawi theihna karah pawh, “A pa a ni ve mai...!!” tiin chhuang takin a sawi ngam ta.

Franklin khuain buaina an neih fo thin, tlai lam zu rui pawr intibuai pawh an tlem sawt a, chu khaw lian lo taka a chhe zawnga mite titi siamtu ber chu a awm tawh lo, mi thar a ni tawh tlat.

Ni e, Pathianin a khawih leh a hmangaihna hmel hmutute chu an danglam thin. Danglam tum lo mah se, a khawihtu leh an thil hmuh chu khawvel nen a inan loh êm avangin an nun a danglam thin a lo ni.

Nam nileng, pawisa khelh leh insual hrât, Jesse Taylor meuh pawh a intipa thei lo, a danglam, Biak In a pan ta tlat!

"Baptism Of Jesse Taylor"

Among the local taverns they'll be a slack in business
'Cause Jesse's drinkin' came before the groceries and the rent
Among the local women they'll be a slack in cheatin'
'Cause Jesse won't be be steppin' out again.

They baptized Jesse Taylor in Cedar Creek last Sunday
Jesus gained a soul and Satan lost a good right arm
They all cried "Hallelujah" as Jesse's head went under
'Cause this time he went under for the Lord.

The scars on Jesse's knuckles were more than just respected
The county courthouse records tell all there is to tell
The pockets of the gamblers will soon miss Jesse's money
And the black eye of the law will soon be well.

They baptized Jesse Taylor in Cedar Creek last Sunday
Jesus gained a soul and Satan lost a good right arm
They all cried "Hallelujah" as Jesse's head went under
'Cause this time he went under for the Lord.

From now on Nancy Taylor can proudly speak to neighbors
Tell how much Jesse took up with little Jim
Now Jimmy's got a daddy and Jesse's got a family
And Franklin County's got a lot more man.

They baptized Jesse Taylor in Cedar Creek last Sunday
Jesus gained a soul and Satan lost a good right arm
They all cried "Hallelujah" as Jesse's head went under
'Cause this time he went under for the Lord...

May 16, 2014 (Zirtawpni)
6:37 PM

Newton-a leh Khawngaihna

Khawvela Pathian fakna lar ber ang hiala chhal ngam, ‘Khawngaihna Mak, Mawi leh Duhawm’ hi keini ang, hla lama sulhnu nei chhe ber lawtlak tan pawh hian ‘hla tha’ a ni tih sawi ngam a har lo. A phuahtu hi sal mana eizawng thin, a hnua Pastor lar tak ni zuia Pathian thu hriltu fakhlawh tak ni zui ta bawk, John Newton-a a ni tih pawh ka hre pha ve faih faih bawk.

Naupang Newton-a
England i kal ve hlauh a niha Olney Biak In tlawh ve nachang i hre hlauh a nih bawk chuan a tuala Newton-a thlanlung, granite-a siamah chuan he thu ziak hi i hmu ang: “John Newton-a, clerk, Kristian pawh ni ngai lo, mi awmherh, Africa rama salte mankhawmtu, Lalpa leh Chhandamtu Isua Krista zahngaihna nasa tak avanga humhim, siam that leh ngaihdam tak, rinna thlai chi tuh tura siam thar leha chu,” tih hi. Newton-a hi 1725-a piang a ni a, a pa chu lawngpu niin a nu erawh chu Pathian tih tak a ni thung.

A nuin kum 7 mi lek a nih laiin a boralsan a, a nu boral hi a tuar hle a, a puitlin hnuah pawh ‘a nu boral lai ang reng renga lungngaihna nasa a tawrh a la awm ngai lo’ tiin a sawi chhuak leh hial a ni. A pa hian nupui nei lehin a nu thar enkawlna hnuaiah chuan lehkha a zir ve lawp lawp a, kum sarih emaw chauh zirna sikula a luh hnuah a pa chu zawmin tuipuiah a hun a hmang ve ta a; a pa a zawm tirh hian kum 11 mi chauh a la ni.

Lawng pu Newton-a
Naupang tê-a lawnga zin tan a ni bawk a, tuipui leh lawngsh chuan a tlangnel khawp mai. A tirah chuan a awmherhin mi suam mai pawh a hreh lo va, nula pawh a kuah lawr ve thin khawp mai.

Africa khawmualpui thlang lam vaukam leh thliarkar vela a tlangnel fe tawh hnu, amah pawh puitling a nih hnuah lawng lei vein a enkawl nghal a. A lawng hmang hian Africa rama mihring chu man khawmin West Indies-a lova thawk tur leh America-a sala hralh tura phur luttu langsar tak zinga mi a ni chho ta a ni.

Siam thar Newton-a
A hna tui taka a thawh lai, kum 1748, March 10 khan England atanga Africa ram an pan leh chu tuipuiah thlipui leh ruahin a nuai vak a, a thil neih zawng zawng chu a chân deuh vek a. He mi \um hian Dutch puithiam, Thomas a Kempis-a lehkhabu ziah, tun thleng pawha sakhaw lam lehkhabu lar la ni, ‘Imitation of Christ’ tih chu chhiarin a vanduaina leh a lehkhabu chhiar tangkawp chuan a nun a thlak nasa hle a; Krista chu a chhandamtuah la pawm chiah lo mah se a nun dan thin tam tak chu a thlak tan ta a ni.

A hna ngai chu a thawk chhunzawm zel a; thlahdah taka nun erawh chu simin Pathianni apiangin a naute, lawnga a chhawr, mi tladah ve tak tak 30 lai chu Biak In a panpui ta ziah a. A nun a thlak hret hret zel a, a hnuah phei chuan a eizawnna chu Pathian thu nen inmil thei thlawt lova hriain simin England-a inbengbel tak tak turin a haw ta a. England-ah hian rawlthar a nih lai atanga a ngaihzawng, Mary Catlett nen February 12, 1750-ah inneiin in thar a sa a; tichuan, nun pangngaia nung chhovin a hnu kum kaw chhung chu Liverpool lawngchawlh hmunah clerk-in a awm ta a ni.

Pastor Newton-a
Pathian thu a ngaihsak tehchiam loh lai pawhin kohna chu a dawng reng a, Pathian thu hriltu, George Whitefield-a leh John leh Charles Wesley-a te unau chuan an sawm reng bawk a. A tawpah chuan Pathian thu a zir tha leh ta a, kum 39 a nih kum chuan Anglican Kohhran chuan Pastor atan an nemnghet ta a, Cambridge kiang, Olney-ah Pastor-in a awm zui ta a ni.

Sulhnu pawr ve tak tak a lo neih tawhte chu a rawngbawlnaah hian a hmang tangkai hle a, a thusawinaa a chanchin a sawite chuan mi a hneh thei hle a. Mi dangte tih loh ang deuhvin an Kohhran-ah hian zai a uar chho ta em em bawk a, a hlate hi sak nuam, hriat awlsam tak tak leh thinlung khawih chi an ni vek a, hei vang hian a lar chak em em mai zel bawk a ni.

Kum 1779 khan ‘Pathian thil rel dan chu’ tih hla phuahtu, William Cowper nen inkawpa hla bu an siam, Olney Hymns-a hlate phei chu a lar hle a, tun thlenga kan sak thin hla tam tak a chuang a. He hla buah hian hla 349 awmin Cowper-a hla phuah 67 bak zawng chu Newton-a phuah hi a ni a ni.

London Pastor
Olney-a hun a hman zawhah hian a hnu kum 28 zet chu London-a St. Mary Woolnoth Kohhran enkawlin a awm leh ta a. He Kohhran a enkawl lai hian tun thlenga Krista Pasaltha ropui tak tak la ni ta tam tak a tipiangthar a, heng zingah hian East Indies-a missionary, Claudius Buchanan leh Bible commentator lar, Thomas Scott te pawh an tel a ni.

He Kohhran-a a awm lai bawk hian William Wilberforce leh politician langsar tak tak nen inhmelhriat chhovin anni kaltlang hian sal neih bânsanna turin a nawr nasa hle a. A thih kum, 1807 khan British Parliament chuan sal neih chu a titawp zui ta nghe nghe a ni.

Khawngaihna ngainatu Newton-a
Newton-a hi siam thar a nih atang hian Pathian khawngaihna hi a thu ken ber a ni a; a thusawi leh ziah bâkah a hla reng rengah pawh a lang tam hle reng a. Tar tawh tak nia hrisel lo tak chung leh a khaw hmuh pawh a fiah tawh loh hnuah vawi khat chu mi thenkhatin a rawngbawlna chu chawlhsan mai turin an rawn a; mahse, ani chuan, “Eng maw in sawi? He Africa sal man khawmtu hian a \awng theih chhung chuan thu a sawi zel ang,” tiin a chhang a.

A thih hma lawk pawhin, “Ka hriat rengna te chu a kal bo riai riai tawh a; mahse, thil pahnih chiang taka hriat ka nei: ‘Kei hi khawvela mi sual ber ka ni,’ tih leh ‘Krista hi Chhandamtu Ropui ber a ni,’ tih hi,” tiin a sawi a ni.

Khawngaihna mak
Newton-an a larpui ber, ‘Khawngaihna Mak’ hi a tira a phuah ang tak chuan châng ruk lai a ni a, tuna kan sak ang hian siam rem leh sak lar a ni ta a; sap tawnga Amazing Grace tia hriat lar a nih lai hian ama phuah dan tak chuan ‘Faith’s Review and Expectation’ tih a ni daih a; a phuah nan hian châng nghahchhanah I Chronicles 17:16-17 a hmang a ni. Kan sak ngai lohvah hian thu tha tak tak chuanna châng 3 a awm a:
Lalpan ka tana tha min tiam,
A thu ka tan himna;
Nun duhawm ka neih theih nan
Ka phaw leh nunna pêng chu.

He thi thei thinlung, taksa leh
Nunna a ral hunah;
Nunna lukhum ka chanvo,
Hlim leh thlamuanna nun nen.

Khawvel a la ral ang a,
Ni eng pawh a chuai ang;
Mahse, Lalpan min ko,
Ka ta kumkhua turin.

Tang Leh Hlek Ang Aw!!

Ka thian duh tak, 

Tunah hian ka pindan banga sana ka tar chuan zîng lam a pan mek tawh a, ‘khawfîng a chah hmain a thim zual thin’ an tih hun a thlen dâwn mek laiin he thu hi i tân ka ziak a ni.

Ka thian, nun hi a ho angreng ma’ng e ti raw!! A châng chuan kan titi dun melh melh thin laia thu tesep têtê kan vawrh chhuah nelh nelh thin laite kha, tuna heti ka lo nih tâk hnu hian hlute hi ka tithar leh viau thin a; nang leh kei heti kan lo nih tâkah phei chuan, a ngaihawm zual sauhva hriat chângte ka nei thar leh thut thut thin.

I thiltihna apiang maia i hlawhchham zel thu vawiina min hrilh khân, lehkha kan zir dun thin laia a pawimawh zawk, ‘lehkha’ lam pawh ngaihtuah hman reng reng lova duhthu kan sâm thin zozaite kha, tunah hian a lo nawmzia ka hre ta chauh mai.

Duhthusâm zawng zawng a thleng dik diak diak lo a ni tihte ka’n hriat takah hian, kan hun lai kha mitthla hian a hmu lo thei thin lo. A nawmzia leh a hlutnate kha hre miah lo khân zan tin deuhthaw mai kan nih tumte kha kan han thlâk vel thin kha a nia, khawi lam thlichhia hian nge min chhem bosak zo ta hlawm ni?

Mite angin leilung luahin kan lo piang ve laklawh tawh si a, tu emaw kan nih ve hi chu a ngai a nih si hi ti raw!! Kan lei kum tamna hian tunge kan nih tumah a hrilh dâwn lo va, kan tu kan fate lahin heti ringawt kan nih hi chuan rei min sawi zui dâwn hlek lo mai. Chuvângin, ka thian, kan kum zât aia ropui, tu emaw min nihtîr theitu tur hi kan tih ve a ngai a nih hi.

Chu thil tih hun tha chu ‘tun’ zel hi a ni a, tha thlah a thiang lo va, mar pâta kan tan a tul zâwk a ni. Chumi tur chuan i hlawhchhamna hmang tangkaiin kei pawhin ka zawm theih mang loh thua fuih che ka duh a ni.

Vawiina i thu min hrilh khân tun thlengin min chiah a; vawi tam thal rum leh furpui ka lo tuar hanpui tawh chanchin atân chuan chanchin tha a ni lo êm bawk tak a ni. Mahse, ka thian, vawiin khan ka tanpuina i ngiat chuang miah lo va, awmzia a neih i rin loh vâng nge chu ka hre lo va. Khum khata kan mut ‘tlaivar’ dun thin laia i rilru ang tho i la pu tih ka hriat khân, i thianpa hi min hneh a sin.

Mi dangte thil engtik lai mahin i tâwm duh ngai lo va; tanpui nih ai chuan tanpuitu nih i tum reng a, i thei ta lo a nih pawhin a tibuaitu nih i hreh thinzia kha. Theih leh neih neih i tum a, mahni kea pen i duhna thinlung, nghing ngai lo i neih avângin nang chu ‘mi pakhat’ i la ni mawlh ang, ka tithar leh a sin.

Kei, i thianpa hian eng thu ropui mah ka pai chu i beisei hauh lo vang a, i beisei avânga i chanchin min hrilh lah i ni hek lo. Thu tam pai tur che ka neih loh karah hei chauh hi ka hrilh duh che, ‘I chantâwk leh thlen chinah lungawi ngai suh’ tih tê mai hi. “Ber kher a....?!!” i ti em ni? Ni e, a mak ber kher êm atin ni.

Tuna i chan zawng zawng leh i thlen chin i ngaihtuah pawhin lungâwina chi zawng a ni mawlh lo alawm; i chan ang chang chung khan nui hawk uarh uarh ta la chu, mite tân fiamthu man nei lo i thawh a ni lek dâwn a sin !!

I thianpa erawh hi chuan chutiang zâwng chuan ka fuih ve  lo che a, nang-pui roh hian, mi hlemhlete leh mi âwkhrâwlte puhmawhin i hlawhchhamna hi i thut lungawipui mai mai ang a, hma thar lak i tum tawh lo vang tih ka hlau a ni.

I chan let tam tak changte hi a sin ding chhuak a, tuna an nih ang hi ni thin ni. Heng i mi ngaihsân zawng zawngte hian an hlawhchhamna chu an lungawipui thin em ni? Teuh lo. Anni chu hlawhchham turah an indah phal lo va, an chantâwk hi duhkhawp lovin a sâng zâwk neih leh nih châkin an tuihal a; an neih mekah lungawi lovin an chung zâwk an cho va, an bei a, an hneh leh mai thin. Nang pawh, i hlawhchhamna dinhmun kha tihtauhsanin hlawhtlinna hmuna lungawi turin ka duh che a ni.

I cho va, i buan ta sa sa bawk a, i hlawhchham zât kha han tipung teh, ‘tah chuan hlawh- ‘chham’ ni lovin ‘-tling’ tih a inphum a sin. Him piala kan neih theih thil hi chu a hlu nêp a, thlan tui nêna thawh chhuah sum hi chuan thil hlu leh tangkai a lei chhuak duh bîk ngai a nia.

Tuna i chan i chan chhanah khân ram roreltute leh tute emaw, dik chiah lova thil titu i mawhpuh ang tih ka hlau ngawt mai. Mihring kan nih a, nghâwng chunga lu nei kan nih hrim chuan, ‘kan chunga thil lo thlengte hi chu kan hlawh chhuah zêl a ni,’ kan tihdun thin kha vawiin ni thleng hian dik ka la ti a sin.

I thiltihnaah mi pamhamte an inrawlh a ni thei e; amaherawhchu, anni avânga i khâwk hlauh a nih chuan â ka ti ngawt ang che; i bânsan phah a nih lek phei chuan psychiatrist râwn tur ka hrilh nghâl ang che.

Dik taka sawi chuan anni ang, mi pamhamte avânga engmah ni lo tur hi i ni lo tawp. Eng zâta tam i kum zât chhiar pawh ni la, ‘anni vâng’ i tih chhung chuan engtikah mah mi ropui an tehna sahal an khai nikhuain an teh tling ngai lo vang che.

Mahni hlawhchhamna leh tlin lohnaa mi dang puh daih zawng, mi huaisen zia a ni lo va, a ruh no no an chhuahna thin khawvelah hian dawih âw nên chuan thang a chhuah theih der lo tih i hriat kha. Chuvângin, nangmah inhmu reng chungin i beih a ngai a, i thawh a tul a, kan tan a ngai a ni.

‘Ke chheh rem nân khua ka tlai ta,’ i ti a nih chuan, i khawhawi tizau leh hlek la, mi huai kal hmasate nun zir tha leh ang che. Ka \hian, tuna i kum zât kha ka hria a, i kum leta tam nei chung khân mite chuan par an lo chhuang tawh a, la chhuan tum mek pawh kan dam rualpui zîngah hian an la kat nawk a sin.

Tin, ka thian, i tân tiin ka ziak ta sa sa bawk a, hei hi hre tel bawk la ka ti - nang chu fapa mal, kehthei dawma dawm i ni a, sumin a lei theih thil, i awh zâwng chu i nei mai a, i kutah a tlulut mai zêl thin. Hei hian a ti-â ang che tih ka hlau a ni; i duh leh i mamawh hi i thliar hrang thiam lo fo niin ka hria. Thil kan duh nazawng hi chu kan mamawh loh lam thil a ni duh khawp a nia. Chuvângin, hemi kawngah hian fimkhur la ka duh che a ni.

I mamawh ni hauh si lo, i duhzâwng thil hi i khâwl ruih ang a, chu i thil khâwl chu i phurh zawh loh tik ni ban thlengin tho leh tur awm lo khawpa chauvin a tlukpui ang che tih ka hlauhpui che a ni. I mamawh leh i duhzâwng thlei hrang thiam tura finna nei la ka ti ngawt mai.

Le, a sei ta, Khawfing pawh a chat mek tawh a, a thim tha ta khawp mai; mahse, hei hi khawvar kan hmuh theihna tura kan kal kân theih loh, khuanu duan a nih avângin min tilunghnur reng reng lo, nakin lawkah khawvar ka hmu dawn miau si a. Nang pawh ka thian, tunah khân i tân kâwl a ên theihna turin nangmahah khawfing a chat ve mekah i hun tawn kha ngai hram la ka duh che a, khawvar i hmuh hun a thlen hnaih tawh ka beiseipui tlat che a ni.

Mita mit êk kai pawh ka hrilh ngam, thleng khata chaw thing ka barpui ngamin ka thil sawi hi i ngaihhuat ka ring lo va. Thu pein zâwm rawh ka ti lo che a, tithei turin kei ngei pawh eng ruai ka ni bîk hek lo; mahse, heng thil hi hnehna hlado i chham theihna tura rahbi rem ka thlansak vena che-ah ka ngai tlat si a ni.

Le, thianpa, ‘Tha chu tha nge nge’ an lo tih thin kha maw le, khua kan tlai hmain tang leh hlek i la, buan hma ngawt zawngin i kherh lo teh ang.

August 30, 2012 (Ningani)
1:15 AM

Pa Pual

Kum 2011 Thitin thla a ni a, ni 6 zan a ni. Thim hlim atangin Civil Hospital, Aizawl-ah kan buai chûk chûk a. Tisaa phêt buai ringawt chu a ziaawm, zan kan mu a, a tûk zîngah hah zualpui a reh zui nghâl mai; tisa piah lam thlenga buai tawh chuan, tisa a chauh poh leh rilruin hahdamna a vân a, tisa a chawlh pawhin chhûng lam a chawlh ve miau loh avângin hah a dam tak tak thei chuang lo.

Zan dar 10:05 chiah a nih chuan he khawvêla kan chhûngkaw tâna mi pawimawh ber, kan chhûngkaw pa chuan lung nâ avângin min boralsan ta, he leilungah hian engtikah mah a dam lai hmêl kan hmu tawh dâwn lo, a na asin!!

Mi an tha a, thenrual tha tam takin min sûnpui a, min uipuitu leh kan tawrhna min \awmpuitu pawh kan phu lohvin kan hmu; mahse, anni min tawrhpui êm avângin kan tân kan pa khân tih theih a rawn nei tawh chuang si lo.

Dân pângngaiin kan invui liam a, mite pawhin an lo tuar tawh a, kan aia nasa tuar pawh an awm tih hre mah ila, chu chuan min hnêm chuang reng reng lo. A hlimchhâwna tuar thiam hram hram tura min titute khân min lainat nge min uipui? Nge, engmah min hriat thiampui lo zâwk tih hriat thiam har tak a ni. An mi fuihna zawng zawng chu ngun takin kan ngaithla a, kan tawrh dân a nêp phah chuang hauh si lo.

Ka pa kha ‘pa ve satliah’ tia min chhuahsaktu an awm a nih pawhin hnial ka tum hauh lo; an tân chuan ‘mi pa’ a ni miau va, ‘Ka pa’ tia an koh ve ngai miau loh avângin pa satliah zawng a ni mawlh ang; mahse, kei leh ka chhûngte erawh hi zawngin engtikah mah pa satliah tiin kan chhuah ngai kumkhua lo vang. Mite ngaihah chuan private driver lubâwk zawng a ni chiang a, hnialin tang teh mah ila a bâk \anchhan ka nei hauh lo tlat alawm!!

Ka pa kha pa tha, kawm nuam, a bula khawsak hahdam, mi fel, ngaihdamna ngah leh tu leh fate duat thin a nih thu hi sawi dâwn ila, in ngaihthlâk peih chen chen sawi tur ka hria ang; mahse, he’ng thu hi chu tu pa vuina inkhâwmah pawh kan ngaihthlâk fo a ni a, sawi chhuah ve sek pawh ka tum hranpa lo.

Mahse, sawi chhuah loh theih loh erawh ka nei. A mi enkawl dân mawlh mai kha a ni. Sawi tawh angin driver a ni a, zin reng mai a ni a, zana tlan thin bus a khalh lai phei chuan kum 10 bâwr vêl chu a tel lovin zan kan mu a, a aiawhtu ka nuin min enkawl thin. Ka pa kha hmu mang lova chawlhkar khat dâwn kan awm châng pawh a awm thin a, zînga a zin lo haw hmaa sikul ka kal tum leh tlaia zin tura a chhuah hma tum a innang fuh hlauh a nih chuan a lo haw pawhin ka hmu hman lo fo mai; mahse, pa ngainatawm ngang a ni a, a fapa ka nih avânga ka nêl chu thuhran ni se, khati khawpa inhmu tlêm si khân ka zah lo ngam ngai chuang hauh si lo.

Kan hmuh chhunah kan unauvin kan zah a, ka pa kha khawvêl thilah leh mite hmuhah chawimawi chiam thiam lo mah ila kan chhûngkaw nunah erawh nasa takin kan unau khân kan chawimawh \hin: chawimawi loh theih lohvin kan chhûngkuaa a chanvo kha a hlen tlat a ni. “In a awm tlêm tehreng nên...!!” i lo ti hman em ni? Ni e, in zawng a awm tlêm ngei a; mahse, a awm chhunah erawh a tu leh fate lakah a intizahawm thiam a, sakei hlauhva hlau ni si lovin tumahin a thusawi kan palzam ngam ngai lo.

A tawng tam lo tih kha kan thenawm khawvêngte pawhin min pawmpui a ni a, khati chung khân a nupui fanaute hnêna a vawi khat sawi tawh erawh zawm loh leh tih loh har tak a ni a, intihlauhawmin tawngkam vîn hmang miah si lovin a chhûngte chu a thuhnuaiah a dah thiam êm êm thin.

Tawng tam lo tih takah thil a sawi sek lo va, a thu min pêk erawh a zahawm si. Zîng ka mut rei pawhin min hau chiam lo va, tukthuan ei laiin, “I khawsak dân hi a dik lo. Zanah rei tak i meng a, zîngah chhawrna hun kan nei miah lo che a ni,” min tih tawh chuan a tuk leh zîng chuan thawh hma mai loh chu tih tur ka nei lo tih ka hre chiang êm êm thin.

Ka pa ziaah chuan mi hau ngai miah si lova kan tâna hlauh loh theih loh tura a awm thiamna kha ka dah sâng khawp mai. Kum 25 chuang min enkawl a, khatih chhûng zawng khân thinrim hmaisen min hmuh chu sawi loh, ka hming puma min koh pawh ka hre miah lo.

Khati kha ni mah se loh theih lohvin a thu ka awih lo thei lo va, ka nungchang dik lo a hriat chuan tha deuhvin inhmachhawnin min sawipui mai a, ka that bîk vâng ni lovin, a zahawm êm avâng zâwkin sual zui reng har ka ti lo thei lo. Kut erawh chu vawi khat min thlâk ve a, chu pawh ka thiam loh, ka sual chhuah liau liau a ni. Junior Department-a ka awm laiin tlaia Naupang Inkhâwmpui châng ka zir peih lo lutuk chu ka lêng bo lui a, tha taka min dâwp chhuah hnuah phelsêpin ka kutphahah vawi thum min vua a, chu chiah chu kut min thlâk ka hria.

Rinawmna ngaisâng mi a ni a, dâwt a sawi ngai loh ang bawkin a lakah dâwt kan sawi ngam ngai lo. “Rinawm takin awm rawh u,” tiin a tu, a fate kha min zilh sek lo va, amah khân a nunah a lantîr miau avângin han chêt khawloh zauh chu nei ve thin bawk mah ila entawn loh theih lohna chen kan nei tlat thin.

A hna chu tunlai thangtharte mit hmuhah phei chuan hna hniam a ni hial tawh mai thei a, sorkar driver pawh a ni lo lehnghâl a; mahse, ka pa khân a hna kha rinawm takin a thawk mai a, kum 2004 bâwr chho, a hrisêl loh chhohva lirthei khalh a chawlhsan thleng khân ka hriat chinah a hna a nin thu leh a pute laka a vui thu te, a chauh thu pawh vawi khat mah ka beng hriata a sawi ka hre lo va, ka farnute pawh hian a hriat ka ring bîk lo.

Hlawh tlêmtein a fate pali min châwm a, a thawh rim êm avângin engtik lai mahin mite awt ngawih ngawih tur khawpin min siam ka hre lo va; kei phei chu mipa awmchhun ka nih ve miau avângin ka duh min tihsak theih loh a neih ka hre lo va, naupan lai ata tawh thiante neih ang chu min neihsak ve thei zêl a, ka tâna a lo inpêkna ka ngaihtuah lêt leh hian, ani aia fate tâna ‘pa’ nih tlin kha an awm dâwn chuang em ni ka ti thar leh thin.

Mite chu an hausa a, awlsam takin an awh zâwng an lei thei a, keia pa erawh kha chu hna hniam thawk a ni a, a fapain a awh leisak turin zînga chhuaha tlaia hawnsak nghâl thei dinhmuna ding a ni ve lo va, rual ka awh hlauvin ka hmuh phâk loh ram daiah hah taka lirthei khalhfung vuanin kawng ralti leh hlauhawm a zawh thin a lo ni reng si!!

Ka pa kha ‘pa fel, ngainatawm’ ti chuan ka sawi ngam hauh lo va; mahse, tu pawhin an ngam êm êm tih erawh ka pha lo. Zana lirthei khalh tlaivara a tûk chhûna kan in zîm têa a mut pawhin kan inah tu pawh lo lût se thâwm an dîm chuang lo va, pa tam tak an phunna tur leh an thinrimna tur ang chi-ah pawh a dawhthei êm êm reng a.

Ka thiante tu pawhin an kawm nêl êm êm a, tlêma a hmuh khât deuh chu amah ngei pawhin an hming a lam sek thin a, ka thiante pawhin an ngaina lo thei lo. A khatih vang kha a ni ang, a damloh leh mual min liamsan hnu thlengin kan beisei phâk bâka sângin ka thiante pawhin min muan a; a damloh bawrhsâwm tak tak lai, mite tâna tenawm a nih theih lai ngei pawhin ka thiante tumahin an khawih hrehin ten hmêl an pu ngai miah lo va, a dam that laia a duhsak thinna an chhânlêtna ni-ah kan chhûngkua chuan kan ngai hmiah mai a ni.

“Lunglên chu khuareiin a hnêm ngai,” an ti a. A dik a ni tehchek a ni ang chu, khua a rei chuan a hlimchhawna kan tawrh natna chu a reh ngei mai a; mahse, dan pangngaiin a lawm em em TV-ah inkhelte kan en a, kan huan ilo hung a ngaih hun a lo thleng a, kan vawk talh thama a lo len meuh chuan, hriat chhuah loh a har kan ti a ni.

Tunah chuan a tel lovin kum khat kan lo chhiar tling ve ta reng mai, hmana kan mawi loh leh hrehawm kan tih hlauva kan tana thawktu kha a thlan cheisak a lo ngai ve ta thung a, a bak tih theih kan nei si lo, hrehawm duh tak a ni.

Engpawh ni sela, tu emaw tih dan takah, piang nawn lehin ka pa tur hi thlang dawn ila, pa tha, pa zahawm, fing leh hausa tak takte hi kal kânin ka pa tho kha ka pa atan ka thlan leh ka ring.

August 6, 2012 (Thawhtanni)
11;30 PM

Nupui neih zet chu

Thian thate zawng zawngin an neih zawh hnuah pawh duhthlan ber tur hre lo ni âwm takin rei fe ka'n tlangvâl bîk a. Chutah thian tha leh chhungte chang lo, kan venga min hretute zawng zawngin min manganpui hnuah keimah ang bawka mi tam takte hnâwl hnu ve bawk nen chuan engtin tin emaw ni, mite tih dânin kan insuihzawm ve ta mial kha a ni a, tlangvâl kha hahthlak tak niin ka hria, keini ang tlangvâl 'luck' tân kha chuan!! Inneih niin thiantehovin an 'chhung kimin' thla min lâkpui liam liam a, inneih ni, hun eng emaw chen ka lo nghah tawh chu kan hmang liam ve ta mai bawk a.

Rin ang ni
Kan han innei ta chawm kha a ni a, nupui han neih chu a nuam, a bîkin a tîr lam chu nuam tak a ni. Engkim mai kha keini ang, tlangvâl laia tlaw satliah tân kha chuan a thar vek kha a ni mai a. Khum laizâwl nun piah lamah pawh ka tân chuan thil thar a tam zual a, Pathianni tlaia puzawnte tlawhte kha a nuam danglam tawh tlat, sawi tur haihchham a awm ta lo; keini ang, mi zawng zawng aia tlangvâl rei chunga nula pakhat bâk tilunglêng zo lo tân pawh duh aia tawng tam mah mah awl tak a ni ta.

Rei tak nupui lo nei tawh, intitlangvâl thar leh ka thiante chu, kan hun tawnin a la zir rih bawk a, hauh an nuam duh khawp mai. Nupui hi neih fo chi niin ka han hria, thil tha hmu tia kan Bible-in a lo sawi pawh hi a dik lutuk hian ka hria a, sual thei lo an tih teh fo, Bible hi a sual lo tak tak niin ka rin phah zual a. Ka lo suangtuah ang ngeiin nupui neih hi a lo nuam a, rin ang a ni.

Ni leh lo
Mahse, rin ang a ni rei ta lo. Mite anga zan tin mu dun ta chu nu ber pawh a hma lam a lo kiar ve telh telh a, a kiar indawt chho zut a, Lersia se chi tha ang maia han neih mawlh mawlh tâkah chuan nupuite hi an lo nalh rei lo khawp mai a, pathumna a hrin hnuah phei chuan mi awmpui ni mai âwma mawi a ni chho va. Hmâna model hmuha kan hmuh thin khân Japanese Sumo wrestler chak pâwl a ang tawlh tawlh a. A bula tawlh hret hret a ninawm tan a, thiante hian engtin nge nupui ngai hi rei tak an neih theih tih mai awl tak chho tan a, an hnung zuiin nupuite thlim (khaih khaih!!) a châkawm rum rum châng a awm fo mai.

Thiante angin tlangvâl lai ata tawh duhthlang thei khawpa luck nih loh vâng chauhvin ka lerh ve lo mai mai ni ta berin ka hre mai.

Fa han hrin zawt zawt hnuah chuan nupuite nalhna chu a bo piah lamah inthlakhlelhna a bo tan ve hrim hrim bawk nen, hahthlâk tak a ni.

Eng anga khaw nuam lo hnuaiah pawh tlangvâl laia zan tin kan kal peihna, tun hnua puzawn te in lo chang taah lah chuan kan kal peih sek ta lo mai ni lovin, tul ngawih ngawih hun âwm angah pawh a chhan a tha tâwk lo riauva hriatna a awm tlat ta zel a. Tlangvâl laia thlenna tur chhan nei thei riau thin khân tlawh nachhan tur a vang tawh riau mai.

Chu tak chu kawppuite thin tirim tâwk a lo tling a, thenawmte ina kan len luh zin deuh vânga âng chiam thin khân puzawnte in tlawh khât avângin a ân a thulh phah chuang lo. Thiante leh thenawmte hriatpui êm êm si loh hian puzawnte ina lên loh vâng mai mai hian sum kan chhuah lo chauh fo va, kan inma lo chauh fo bawk, hahthlâk tak a ni.

Naupang mawlh hi
Chi tam taka thlaha lo pung tur kan nih miau avângin leh sawi tawh angin, "Kin hma hi a tha ngai e," ti ni âwm takin kan han nei zawt zawt a, duhtâwk kan ngah hnuah chuan mite angin kan kin ve ta. Nupuite nalhna erawh kan nei let leh dâwn lo kumkhua a ang ta khawp mai.

Naupangho mawlh hi, hlimna a tam rualin thenawmte zanriah ei lai thleng thlenga tihbuai phahna tham an tlin fo tâkah chuan ninawm châng a awm teuh thin, a rai duh lutuk kha a inchhîrawm hnuhnawh duh khawp mai.

Zingah, tlangvâl laia chaw thlenga nawr thawh ngai ngei ngei ziah kha zanlai a pelh awrh tih atangin nau zun leh êk vângin a khât tâwkin kan harh sek a; vartiana kan han thawh tak tak meuh hi chuan kan thawh vawi ngana vêl a ni tawh thin tlangpui.

Khua a êng a, kan buai a reh chuang lo. Thawh phat atangin hmai phih turin kan inthlem ngial a, kan inthlem kim thei ta maw tihah a lian tawh lam chu nu pawnfên uaiin zîng thingpui hmeh tur ngênin an lo eu leh ngawng ngawng hman tawh a. Nutling patling ve ta chu, tûk tin thawh fuh theih hek lo le, tihfuh loh tûkah chuan kan thâwm chu bengngawngte hriat khawpa ring a nih châng a tam mai.

Tukthuan kan kan ei te hi aw, sawi vek sen pawh a ni lo. Dawhkân chunga thu lova ei thiam lo te, chawhmeh an suah apianga a chhawpna titlu ngei ngei tâwk te, chaw ei lai leh an êk chhuah hun inrual tlat te awmkhâwm kan ni bawk a, lo lût thut tân chuan chaw kan ei nge, eng ber nge kan tih tih hriat thiam kan harsat viau tum a thleng zing ngawt mai.

Tlaiah hna ka han bâng a, nu ber chu naupang lehkha zirtîr bawk, vawk chaw leh ar chaw lo pe bawk, ei rawng lo bâwl bawk, chhun lamah in lo singsaa lo insu hrep a lo ni tawh thin bawk a, a lo âng chiam a nih pawhin kei ang pa fing leh fel hi chuan ka hre thiam thin khawp mai.

Chutiang khawpa indaih lo a nih avâng chuan a châng chuan in luh hma atangin keini ang pa remhria hi chuan haw kawngtluanin tih tur rilruin kan dap haw a, pâwna puan pho lo la seng loh a awmte hian ka tân chuan vânneihna sâng tak a nih châng a awm thin.

Zan boruak
Tlangvâl lai kha chuan zan thla êngte kha a va mawi thin tak!! Lunglên kai tho zual turin hram thei nungcha zawng zawngin an aw an han chhuah a, vanrâng chhûm kal dêl dêl kara thla zung lo langte khân tute thinlung emaw kha chu a kuai lunglêng fo thin rêng a ni. Mihring leh a thilsiamten an pawlh nut ve miah loh, thla eng hnuai ngei maia tu bulah emawa \hutte kha chu, a nawm dân chu sawi chhuah aiin tawnin a fiah zâwk ka ti.

Khatih lai khân, inrîm ngai tawh lova rûn khata lâwite kha kan thlahlel a, kan sêp a, kan titi tikaltu ber pawh a ni thin; mahse, kan han innei ta che'ng a, thla hi a êng thin a ni tih hi keini ang pa buai tân chuan a lo hriat loh theih khawp mai.

Zanriah ei kham rualin naupang lehkha zir vil pahin naupuan hem leh nâwt rovin kan bur nghâl char char a; a chângin court tenau hawn zeuh zeuh a ngai a, nu ber nen hian thuhretu leh thuremtuah kan intan chhâwk âwl lo mai. Kan TV en inchuh thâwmte chu kan thenawmte tân chuan nuihpui tlawr tlawr tham a lo ni zêl a, fiamthu thar lam tha fe fe kan hlui zan tin mai thin a ni.

Mut dâwna mutna inchuhte pawh hi a bul intan dân a fuh loh châng chuan thelh har tak a nih châng a awm fo mai. Lehkha an zir dâwn lai vel atanga lungawi lo tawh an han awm a, mut han tum lai vel taka an lungawi lohna an han hriat chhuah thar leh chiah hian, lung hi a no thar a, mutnaah hian kan buai phah fo mai.

A tê lamin ka bulah emaw, a nu bulah emaw mut a chuh hi chuan a liana te hi chu tlema an fin ve deuh tawh avângin eng tin tin emaw thlem an harsa vak lo, kan bâwl kual chiam hnuah chuan kan bul lo deuhvah kan muttîr thei mai. Mahse, hei pawh hi thil a kal fuh loh laklawh lai a nih chuan a tâwpa tap thâwm nena inthelh leh nge nge a ngai fo tho mai.

Keini chhung hi chu kan pui êm, mutna bîk pawh kan nei lo, pa ber pawh nu ber bulah ka mu thei zeuh zeuh chauh a ni ta. A nu bulah hian chawlhkar khat dâwn dâwn mut loh châng pawh ka nei tih hi zêp pawh ka tum lo. Naupangin a nu bula mut an ngen laia pa ber thlenga lo chuh kha chu a mawi lo tih pa pângngai, keini ang chuan hre tur pawh kan ni rêng a ni.

Nupa nun tak tak chu
Nupaa insiam hi tih ngei tur ni chuan a lang a; mahse, harsa hi a lo va tam êm!! Indona mualah pawh râl hlauhawm an tamna lai ber hmun ang vêl niin kei chuan ka hria.

Nu ber leh keia thawh fuh loh tûk a inrual hlauh chuan thlawi thei reng dinhmunah kan han ding ringawt pawh hi thil hahthlâk tak a nih châng a tam a. Thil sawi hun leh chêt hun thlengin hriat a ngai. Tlangvâl lai kha chuan kan ngaihzâwngte hmuha kan chêt nalh chuan a tâwk mai; tunah erawh chuan puzawnte tlawn lungâwi tura chêt that a ngaih chu thuhran ni sela, thenawmte mitmei thlengin vên a ngai tawh a.

Inneih tirh lamah phei chuan, 'an inthen leh hma âwm êm mai' tih châna min lo châng tâwkte an awm a; kan hlim zel leh zel loh lo ngaihven tâwk êm êm te an lo awm bawk nen, a hahthlâk zâwnga thlir chuan hahthlâk tak a ni.

Mahse, thil hi a harsa zâwnga thlir chuan engmah hi awlsam a awm lo va, nuam pawh a awm lo. An thlir dân a dik loh thin avângin mi tam chu an thiltihnaah an lo hlawhchham tawh thin rêng a ni; thil reng reng hi achhiat athat, anawm ahreawm hi kan thlirna zelah hian a lo innghat a ni tih hi nupui nei nun ka'n neih tâk hnuah hian ka chiang thar a ni.

Tuna ka sawi chin chauh pawh hi mi tam tak tân chuan nupui neih huphurhawm phahna tham pawh a ni ang; mahse, keini nupa chuan kan fate kan enkawl te, kan nupa ngei kan inbah fuh loh tumte pawhin a chhe zâwnga thui tak thlen tumin kan awm ngai lo. Fate enkawl phei chu a tha zâwnga chhut chuan tha tam tak luan ralna a ni ngei mai; mahse, mahni rila rah an nih miau chuan, hah inti miah lovin a pawmtlei theih tlat a ni.

Kan fatena hahna min thlen nge man tam anga min tihhlimna man hi tih zawhna hi kei chuan a chhânna chiang tak ka hria a.

Nupui nei nun neih pawh chu thil hahthlâk danglam tak a ni tihah pawh ka chiang khawp mai bawk.

Oct. 9, 2010 (Inrinni)
5:30 PM