Khawvela Pathian fakna lar ber ang hiala chhal ngam, ‘Khawngaihna Mak, Mawi leh Duhawm’ hi keini ang, hla lama sulhnu nei chhe ber lawtlak tan pawh hian ‘hla tha’ a ni tih sawi ngam a har lo. A phuahtu hi sal mana eizawng thin, a hnua Pastor lar tak ni zuia Pathian thu hriltu fakhlawh tak ni zui ta bawk, John Newton-a a ni tih pawh ka hre pha ve faih faih bawk.
Naupang Newton-a
England i kal ve hlauh a niha Olney Biak In tlawh ve nachang i hre hlauh a nih bawk chuan a tuala Newton-a thlanlung, granite-a siamah chuan he thu ziak hi i hmu ang: “John Newton-a, clerk, Kristian pawh ni ngai lo, mi awmherh, Africa rama salte mankhawmtu, Lalpa leh Chhandamtu Isua Krista zahngaihna nasa tak avanga humhim, siam that leh ngaihdam tak, rinna thlai chi tuh tura siam thar leha chu,” tih hi. Newton-a hi 1725-a piang a ni a, a pa chu lawngpu niin a nu erawh chu Pathian tih tak a ni thung.
A nuin kum 7 mi lek a nih laiin a boralsan a, a nu boral hi a tuar hle a, a puitlin hnuah pawh ‘a nu boral lai ang reng renga lungngaihna nasa a tawrh a la awm ngai lo’ tiin a sawi chhuak leh hial a ni. A pa hian nupui nei lehin a nu thar enkawlna hnuaiah chuan lehkha a zir ve lawp lawp a, kum sarih emaw chauh zirna sikula a luh hnuah a pa chu zawmin tuipuiah a hun a hmang ve ta a; a pa a zawm tirh hian kum 11 mi chauh a la ni.
Lawng pu Newton-a
Naupang tê-a lawnga zin tan a ni bawk a, tuipui leh lawngsh chuan a tlangnel khawp mai. A tirah chuan a awmherhin mi suam mai pawh a hreh lo va, nula pawh a kuah lawr ve thin khawp mai.
Africa khawmualpui thlang lam vaukam leh thliarkar vela a tlangnel fe tawh hnu, amah pawh puitling a nih hnuah lawng lei vein a enkawl nghal a. A lawng hmang hian Africa rama mihring chu man khawmin West Indies-a lova thawk tur leh America-a sala hralh tura phur luttu langsar tak zinga mi a ni chho ta a ni.
Siam thar Newton-a
A hna tui taka a thawh lai, kum 1748, March 10 khan England atanga Africa ram an pan leh chu tuipuiah thlipui leh ruahin a nuai vak a, a thil neih zawng zawng chu a chân deuh vek a. He mi \um hian Dutch puithiam, Thomas a Kempis-a lehkhabu ziah, tun thleng pawha sakhaw lam lehkhabu lar la ni, ‘Imitation of Christ’ tih chu chhiarin a vanduaina leh a lehkhabu chhiar tangkawp chuan a nun a thlak nasa hle a; Krista chu a chhandamtuah la pawm chiah lo mah se a nun dan thin tam tak chu a thlak tan ta a ni.
A hna ngai chu a thawk chhunzawm zel a; thlahdah taka nun erawh chu simin Pathianni apiangin a naute, lawnga a chhawr, mi tladah ve tak tak 30 lai chu Biak In a panpui ta ziah a. A nun a thlak hret hret zel a, a hnuah phei chuan a eizawnna chu Pathian thu nen inmil thei thlawt lova hriain simin England-a inbengbel tak tak turin a haw ta a. England-ah hian rawlthar a nih lai atanga a ngaihzawng, Mary Catlett nen February 12, 1750-ah inneiin in thar a sa a; tichuan, nun pangngaia nung chhovin a hnu kum kaw chhung chu Liverpool lawngchawlh hmunah clerk-in a awm ta a ni.
Pastor Newton-a
Pathian thu a ngaihsak tehchiam loh lai pawhin kohna chu a dawng reng a, Pathian thu hriltu, George Whitefield-a leh John leh Charles Wesley-a te unau chuan an sawm reng bawk a. A tawpah chuan Pathian thu a zir tha leh ta a, kum 39 a nih kum chuan Anglican Kohhran chuan Pastor atan an nemnghet ta a, Cambridge kiang, Olney-ah Pastor-in a awm zui ta a ni.
Sulhnu pawr ve tak tak a lo neih tawhte chu a rawngbawlnaah hian a hmang tangkai hle a, a thusawinaa a chanchin a sawite chuan mi a hneh thei hle a. Mi dangte tih loh ang deuhvin an Kohhran-ah hian zai a uar chho ta em em bawk a, a hlate hi sak nuam, hriat awlsam tak tak leh thinlung khawih chi an ni vek a, hei vang hian a lar chak em em mai zel bawk a ni.
Kum 1779 khan ‘Pathian thil rel dan chu’ tih hla phuahtu, William Cowper nen inkawpa hla bu an siam, Olney Hymns-a hlate phei chu a lar hle a, tun thlenga kan sak thin hla tam tak a chuang a. He hla buah hian hla 349 awmin Cowper-a hla phuah 67 bak zawng chu Newton-a phuah hi a ni a ni.
London Pastor
Olney-a hun a hman zawhah hian a hnu kum 28 zet chu London-a St. Mary Woolnoth Kohhran enkawlin a awm leh ta a. He Kohhran a enkawl lai hian tun thlenga Krista Pasaltha ropui tak tak la ni ta tam tak a tipiangthar a, heng zingah hian East Indies-a missionary, Claudius Buchanan leh Bible commentator lar, Thomas Scott te pawh an tel a ni.
He Kohhran-a a awm lai bawk hian William Wilberforce leh politician langsar tak tak nen inhmelhriat chhovin anni kaltlang hian sal neih bânsanna turin a nawr nasa hle a. A thih kum, 1807 khan British Parliament chuan sal neih chu a titawp zui ta nghe nghe a ni.
Khawngaihna ngainatu Newton-a
Newton-a hi siam thar a nih atang hian Pathian khawngaihna hi a thu ken ber a ni a; a thusawi leh ziah bâkah a hla reng rengah pawh a lang tam hle reng a. Tar tawh tak nia hrisel lo tak chung leh a khaw hmuh pawh a fiah tawh loh hnuah vawi khat chu mi thenkhatin a rawngbawlna chu chawlhsan mai turin an rawn a; mahse, ani chuan, “Eng maw in sawi? He Africa sal man khawmtu hian a \awng theih chhung chuan thu a sawi zel ang,” tiin a chhang a.
A thih hma lawk pawhin, “Ka hriat rengna te chu a kal bo riai riai tawh a; mahse, thil pahnih chiang taka hriat ka nei: ‘Kei hi khawvela mi sual ber ka ni,’ tih leh ‘Krista hi Chhandamtu Ropui ber a ni,’ tih hi,” tiin a sawi a ni.
Khawngaihna mak
Newton-an a larpui ber, ‘Khawngaihna Mak’ hi a tira a phuah ang tak chuan châng ruk lai a ni a, tuna kan sak ang hian siam rem leh sak lar a ni ta a; sap tawnga Amazing Grace tia hriat lar a nih lai hian ama phuah dan tak chuan ‘Faith’s Review and Expectation’ tih a ni daih a; a phuah nan hian châng nghahchhanah I Chronicles 17:16-17 a hmang a ni. Kan sak ngai lohvah hian thu tha tak tak chuanna châng 3 a awm a:
Lalpan ka tana tha min tiam,
A thu ka tan himna;
Nun duhawm ka neih theih nan
Ka phaw leh nunna pêng chu.
He thi thei thinlung, taksa leh
Nunna a ral hunah;
Nunna lukhum ka chanvo,
Hlim leh thlamuanna nun nen.
Khawvel a la ral ang a,
Ni eng pawh a chuai ang;
Mahse, Lalpan min ko,
Ka ta kumkhua turin.
Naupang Newton-a
England i kal ve hlauh a niha Olney Biak In tlawh ve nachang i hre hlauh a nih bawk chuan a tuala Newton-a thlanlung, granite-a siamah chuan he thu ziak hi i hmu ang: “John Newton-a, clerk, Kristian pawh ni ngai lo, mi awmherh, Africa rama salte mankhawmtu, Lalpa leh Chhandamtu Isua Krista zahngaihna nasa tak avanga humhim, siam that leh ngaihdam tak, rinna thlai chi tuh tura siam thar leha chu,” tih hi. Newton-a hi 1725-a piang a ni a, a pa chu lawngpu niin a nu erawh chu Pathian tih tak a ni thung.
A nuin kum 7 mi lek a nih laiin a boralsan a, a nu boral hi a tuar hle a, a puitlin hnuah pawh ‘a nu boral lai ang reng renga lungngaihna nasa a tawrh a la awm ngai lo’ tiin a sawi chhuak leh hial a ni. A pa hian nupui nei lehin a nu thar enkawlna hnuaiah chuan lehkha a zir ve lawp lawp a, kum sarih emaw chauh zirna sikula a luh hnuah a pa chu zawmin tuipuiah a hun a hmang ve ta a; a pa a zawm tirh hian kum 11 mi chauh a la ni.
Lawng pu Newton-a
Naupang tê-a lawnga zin tan a ni bawk a, tuipui leh lawngsh chuan a tlangnel khawp mai. A tirah chuan a awmherhin mi suam mai pawh a hreh lo va, nula pawh a kuah lawr ve thin khawp mai.
Africa khawmualpui thlang lam vaukam leh thliarkar vela a tlangnel fe tawh hnu, amah pawh puitling a nih hnuah lawng lei vein a enkawl nghal a. A lawng hmang hian Africa rama mihring chu man khawmin West Indies-a lova thawk tur leh America-a sala hralh tura phur luttu langsar tak zinga mi a ni chho ta a ni.
Siam thar Newton-a
A hna tui taka a thawh lai, kum 1748, March 10 khan England atanga Africa ram an pan leh chu tuipuiah thlipui leh ruahin a nuai vak a, a thil neih zawng zawng chu a chân deuh vek a. He mi \um hian Dutch puithiam, Thomas a Kempis-a lehkhabu ziah, tun thleng pawha sakhaw lam lehkhabu lar la ni, ‘Imitation of Christ’ tih chu chhiarin a vanduaina leh a lehkhabu chhiar tangkawp chuan a nun a thlak nasa hle a; Krista chu a chhandamtuah la pawm chiah lo mah se a nun dan thin tam tak chu a thlak tan ta a ni.
A hna ngai chu a thawk chhunzawm zel a; thlahdah taka nun erawh chu simin Pathianni apiangin a naute, lawnga a chhawr, mi tladah ve tak tak 30 lai chu Biak In a panpui ta ziah a. A nun a thlak hret hret zel a, a hnuah phei chuan a eizawnna chu Pathian thu nen inmil thei thlawt lova hriain simin England-a inbengbel tak tak turin a haw ta a. England-ah hian rawlthar a nih lai atanga a ngaihzawng, Mary Catlett nen February 12, 1750-ah inneiin in thar a sa a; tichuan, nun pangngaia nung chhovin a hnu kum kaw chhung chu Liverpool lawngchawlh hmunah clerk-in a awm ta a ni.
Pastor Newton-a
Pathian thu a ngaihsak tehchiam loh lai pawhin kohna chu a dawng reng a, Pathian thu hriltu, George Whitefield-a leh John leh Charles Wesley-a te unau chuan an sawm reng bawk a. A tawpah chuan Pathian thu a zir tha leh ta a, kum 39 a nih kum chuan Anglican Kohhran chuan Pastor atan an nemnghet ta a, Cambridge kiang, Olney-ah Pastor-in a awm zui ta a ni.
Sulhnu pawr ve tak tak a lo neih tawhte chu a rawngbawlnaah hian a hmang tangkai hle a, a thusawinaa a chanchin a sawite chuan mi a hneh thei hle a. Mi dangte tih loh ang deuhvin an Kohhran-ah hian zai a uar chho ta em em bawk a, a hlate hi sak nuam, hriat awlsam tak tak leh thinlung khawih chi an ni vek a, hei vang hian a lar chak em em mai zel bawk a ni.
Kum 1779 khan ‘Pathian thil rel dan chu’ tih hla phuahtu, William Cowper nen inkawpa hla bu an siam, Olney Hymns-a hlate phei chu a lar hle a, tun thlenga kan sak thin hla tam tak a chuang a. He hla buah hian hla 349 awmin Cowper-a hla phuah 67 bak zawng chu Newton-a phuah hi a ni a ni.
London Pastor
Olney-a hun a hman zawhah hian a hnu kum 28 zet chu London-a St. Mary Woolnoth Kohhran enkawlin a awm leh ta a. He Kohhran a enkawl lai hian tun thlenga Krista Pasaltha ropui tak tak la ni ta tam tak a tipiangthar a, heng zingah hian East Indies-a missionary, Claudius Buchanan leh Bible commentator lar, Thomas Scott te pawh an tel a ni.
He Kohhran-a a awm lai bawk hian William Wilberforce leh politician langsar tak tak nen inhmelhriat chhovin anni kaltlang hian sal neih bânsanna turin a nawr nasa hle a. A thih kum, 1807 khan British Parliament chuan sal neih chu a titawp zui ta nghe nghe a ni.
Khawngaihna ngainatu Newton-a
Newton-a hi siam thar a nih atang hian Pathian khawngaihna hi a thu ken ber a ni a; a thusawi leh ziah bâkah a hla reng rengah pawh a lang tam hle reng a. Tar tawh tak nia hrisel lo tak chung leh a khaw hmuh pawh a fiah tawh loh hnuah vawi khat chu mi thenkhatin a rawngbawlna chu chawlhsan mai turin an rawn a; mahse, ani chuan, “Eng maw in sawi? He Africa sal man khawmtu hian a \awng theih chhung chuan thu a sawi zel ang,” tiin a chhang a.
A thih hma lawk pawhin, “Ka hriat rengna te chu a kal bo riai riai tawh a; mahse, thil pahnih chiang taka hriat ka nei: ‘Kei hi khawvela mi sual ber ka ni,’ tih leh ‘Krista hi Chhandamtu Ropui ber a ni,’ tih hi,” tiin a sawi a ni.
Khawngaihna mak
Newton-an a larpui ber, ‘Khawngaihna Mak’ hi a tira a phuah ang tak chuan châng ruk lai a ni a, tuna kan sak ang hian siam rem leh sak lar a ni ta a; sap tawnga Amazing Grace tia hriat lar a nih lai hian ama phuah dan tak chuan ‘Faith’s Review and Expectation’ tih a ni daih a; a phuah nan hian châng nghahchhanah I Chronicles 17:16-17 a hmang a ni. Kan sak ngai lohvah hian thu tha tak tak chuanna châng 3 a awm a:
Lalpan ka tana tha min tiam,
A thu ka tan himna;
Nun duhawm ka neih theih nan
Ka phaw leh nunna pêng chu.
He thi thei thinlung, taksa leh
Nunna a ral hunah;
Nunna lukhum ka chanvo,
Hlim leh thlamuanna nun nen.
Khawvel a la ral ang a,
Ni eng pawh a chuai ang;
Mahse, Lalpan min ko,
Ka ta kumkhua turin.
No comments:
Post a Comment